Chờ chồng tiễn bạn ra cổng trở vào, Miên giục ngay:
- Khuya rồi, nhà đi nghỉ thôi chứ cả ngày đường xá nắng nôi thế.
Chấn thong thả ngồi xuống ghế, giọng nói chợt khang khác:
- Mình cứ ngủ trước đi, mai đón chuyến xe sớm đón con gái về. Tôi muốn ngồi một mình một lúc.
Biết tính chồng Miên không giục nữa. Miên vào buồng toan khép cánh cửa nhưng lại thõng tay để hờ. ánh mắt Chấn nhìn theo ngoắt đi ngay cùng lúc với tiếng bản lề khẽ kít lên rồi tắt mau. Dù chỉ là một thoáng nhưng ánh nhìn theo ấy cũng đủ làm Miên rộn rạo với cảm giác vừa quen, vừa mới lạ. Thoắt rồi cái quen, cái lạ ấy hòa trộn nên tiếng lòng thao thiết. “Sao toan khép cửa chứ... Bác phó nhà mình vừa trở về sau chuyến đi không lâu mà đằng đẵng đó thôi”.
Miên xoay chiếc gối định nằm quay mặt vào trong nhưng lại quay ra. Nhà vắng, ô cửa buồng như cao lên, rộng ra. Cái khoảng hở giữa hai cánh cửa cũng cao lên, rộng ra theo. Cứ tưởng sau khi thôi ánh mắt nhìn theo, Chấn sẽ đổi thế ngồi. Nhưng không. Chấn vẫn nguyên thế ngồi ngay thẳng, bờ vai hơi nhô lên qua thành ghế dựa, một kiểu nhô vai như sẵn sàng làm nhịp cho cái cười khẩy, sẵn sàng bật lên phản ứng, sẵn sàng nghiêng nghiêng cho đứa trẻ phóc lên túm tóc làm bờm nhong nhong. Bờ vai ấy... Ôi chao!... Miên toan nhích đầu nhường phần gối đôi, sực nhớ chưa phải lúc. Thế rồi một chút ngượng thầm xô Miên về cái ngày lần đầu tiên được úp mặt lên bờ vai dài rộng kia.
*
Đi họp về khuya thấy chị dâu vẫn ngồi ngoài, Miên sà xuống trêu chị: “Anh đi họp huyện chị quá nhớ đâm khó ngủ chứ gì?”. Chị Thuận cầm giữ cánh tay Miên như sợ chạy mất. “Cậu Chấn đến chơi mới về. Hôm nay thì chị đã thật tin cậu ấy. Chú Ban hy sinh, em ngần ấy năm chờ đợi, ngần ấy năm gánh vác việc nhà chồng. Giờ em phải nghĩ đến ngày mai, phải nghĩ đến bản thân mình. Sao em cứ tránh mặt cậu Chấn...”. Miên chống chế: “Việc đội giống rồi họp hành, đoàn thể. Em còn lúc nào gặp để mà tránh”. Chị Thuận tin thật “Chị biết thế nên chị có hỏi cô đội trưởng biết tối mai không có họp hành gì. Chị mời cậu Chấn tối mai đến nhà mình”. Miên không trách chị dâu, cũng chỉ vì quá lo cho em mà tự ý định liệu cuộc gặp. Đêm khó ngủ, Miên nghĩ nhiều về anh chàng bên thôn Nhất. Nghe kể lại bố anh ta là thợ mộc có biệt tài chạm khắc, đứng chân phó cả xưởng đồ gỗ trên phố Phủ. Dạo cải cách có người tố ông phó thu thập tin tức làng kháng chiến lên báo sếp bốt Đông Hướng. Vì ông ta mà hai lần đội du kích thất bại chống càn. Người trong thôn, cả người trên phố Phủ đứng ra minh oan, làm chứng có kẻ đố kỵ nghề nghiệp bày mưu tố hại ông phó tài hoa. án tố còn chưa quyết đúng sai thì một sớm mai người ta thấy ông phó đã chết bên bờ sông Lăng quãng lượn hình vai cày. Năm ấy Chấn mới mười bốn tháng tuổi, là đứa con duy nhất của vợ chồng ông phó. Tuy khác thôn nhưng cùng làng, Miên lại hơn vài tuổi nên biết khá rõ về cậu bạn mồ côi. Chấn có tiếng là đứa con ngoan, học giỏi nhưng lý lịch có vấn đề. Hai lần giấy gọi vào đại học, trung cấp đều bị chính quyền giữ lại. ở làng, đến tuổi Chấn không được gọi nhập ngũ, không được vào dân quân. Việc nhà nông có thì có vụ, Chấn làm thêm việc chạm khắc đồ gỗ, điếu bát, điếu cày ngồi chợ Phủ tháng sáu phiên ngày ba, ngày bảy. Chấn còn có thú đi câu và làm vườn. Mảnh vườn hai sào vuông vắn trồng nhiều loại rau và hoa bán chợ làng, chợ phố. Miên chưa gặp nhưng nghe nói Chấn thường ngồi câu ở quãng sông Lăng lượn hình vai cày, có khi ngồi cả buổi nhìn sông nước chứ không chủ tâm câu cá. Miên cũng nghe người già nói bóng gió rằng hồn oan ông bố thỉnh thoảng lại nhập vào đứa con gọi nó ra bờ sông trò chuyện.
Trong cái đêm thao thức ấy, Miên càng thấu nỗi lo của người chị dâu. Mười chín tuổi đã làm vợ nên Miên quá hiểu ý tứ ánh mắt đàn ông. Ban đi bộ đội, vào Nam được ba tháng thì hy sinh. Từ đấy Miên càng tỉnh táo, thận trọng trong những cuộc gặp gỡ, chuyện trò với người khác giới. ở làng đến cái cán cuốc long cũng nên chuyện đồn thổi, huống hồ những cuộc gặp gỡ, chuyện trò của cô vợ liệt sĩ. Với người này, ví như Chấn, Miên khéo léo lảng tránh để giữ cho họ. Với người kia, mà số này thì nhiều, Miên lảng tránh để cảnh cáo họ: nên nhớ cho đây là... Luôn luôn cảnh giác, tỉnh táo vậy mà lúc nào tâm trạng Miên cũng nơm nớp. Nỗi sợ lớn nhất, oái oăm thay, lại từ phía anh trai chồng. ý đồ sàm sỡ, ham muốn chiếm đoạt được che đậy bên trong cái vẻ lịch lãm, hào hoa, cung cách cư xử bề trên mực thước, chu đáo. Đêm mưa anh ta ở trần xộc xuống nhà ngang, vào buồng “để anh xem mái nhà có chỗ nào bị dột không...”. “Đến lúc sắp đi với bố, mẹ vẫn ở nhà ngang... Anh nằm đây một lúc cho đỡ nhớ mẹ!”. “Tối nay anh nhờ bàn viết của em để làm báo cáo. Dưới này yên tĩnh hơn...”. Suốt đời Miên biết ơn người chị dâu nhân hậu, tinh tế trong ứng xử. Năm trước, năm sau hai cô gái về làm dâu một nhà, Miên được chị Thuận bảo ban, chăm lo như với đứa em gái. Nhờ có chị quán xuyến việc nhà nên Miên có thời gian đảm trách việc hợp tác, đoàn thể. Chị Thuận khéo léo dựng lên hàng rào bảo vệ đứa em. ít hôm sau ngày mẹ chồng mất, chị thuê thợ mộc sửa lại cánh cửa, thay ổ khóa mới. Miên có việc đi đâu hay họp hành ban đêm dù khuya mấy chị cũng thức chờ. Mỗi khi Miên tắm hoặc giặt giũ nếu có chồng ở nhà thế nào chị cũng cắp chậu đồ ra ngồi sân giếng. Chị luôn luôn là người thứ ba có mặt đúng lúc, đúng chỗ... Phải chăng linh cảm mách bảo hàng rào của chị sắp bị đạp đổ nên chị gấp gáp thu xếp cuộc gặp gỡ. Miên ngầm định liệu lần giáp mặt theo cách của mình.
Cuộc họp kéo dài, xế chiều Miên mới đi tìm gặp Chấn. Hỏi lũ trẻ chơi bi đầu thôn, Miên đi lối tắt ra quãng sông Lăng lượn hình vai cày. Chấn ngồi khuất sau bờ tre chắn sóng, chăm chú đến nỗi Miên tới rất gần lên tiếng chào, anh chàng mới giật mình ngoảnh lại. Chấn không hề ngạc nhiên hay bối rối như Miên tưởng tượng trên lối ra đây.
- Mình gặp nhau lúc này thay vì buổi tối, được không? - Miên chủ động.
Chấn nhấc cần câu lên thong thả buông lại.
- Chiều hôm qua gặp chị Thuận đi chợ về mời vào chơi. Hai chị em nói với nhau nhiều chuyện. Chị Thuận hẹn tối nay sang nhà. Ngày đang chiều muộn nhưng Miên đã ra đây rồi. Miên ngồi xuống đi.
Miên ngồi xuống vạt cỏ xanh mướt từ chân bờ tre chắn sóng trải ra tận mép nước. Chỗ ngồi kín đáo nhưng rất thuận nhìn hai phía, và phía trước là quãng lượn rất đẹp của sông Lăng. Chấn thật khéo chọn chỗ này để buông câu.
Trên mặt sông phao câu chợt nháy nhưng Chấn dứt khoát nhấc cần câu dựng vào bờ tre. Giọng Chấn đều đều vang lên: “Miên nghe này. Cái ngày giấy báo tử anh Ban về làng cũng là ngày tôi thầm yêu Miên. Mẹ thật tinh tường. Mẹ biết tôi thầm yêu Miên và mẹ buồn vì tôi từ chối những mai mối, những cô gái chủ động. Nhưng dần rồi mẹ hiểu ra, trân trọng tình yêu tôi thầm hướng về Miên. Cứ hỏi vì sao tôi lại có tình yêu như thế. Thứ nhất vì Miên cũng như mẹ tôi phải chịu góa chồng ở tuổi hai mươi. Thứ hai vì anh Ban. ở làng Quảng này, anh Ban là một trong số ít người hiểu rõ hoàn cảnh, dám gần gũi tôi. Hai ngày trước khi anh Ban nhập ngũ, anh em tôi ngồi chỗ này cả buổi chiều. Anh ấy bảo cầm súng là việc bất đắc dĩ, làm trai thiếu gì cách thành danh, gắng mà học hành. Tôi đã phụ lòng anh ấy. Thứ ba còn vì chị Thuận. Thật không hiểu vì sao một cô gái tuyệt vời như chị Thuận lại chịu làm vợ gã đàn ông như Bàn. Trên cái ghế quyền lực như thế, với cái vỏ hào hoa, lịch lãm hắn sẽ tiếp tục làm hại đời nhiều cô gái, phụ nữ xa chồng. Thực ra người phải đi lính là hắn chứ không phải anh Ban. Trong tờ lệnh gọi nhập ngũ cái dấu huyền bị xóa rất khéo”.
Ngày còn rất mảnh. Ráng chiều lung linh mặt sông, tím lịm mái đê, ngọn tre. Đàn cò đang trở về sau một ngày lặn lội, con đậu, con sà ríu rít bờ tre. Miên nhìn dòng sông chiều yên ả.
- Nhưng mà em hơn anh những gần ba tuổi...
- Thế em có biết cái ông gì râu xồm kém bà mặc váy những mười tuổi không?
Miên xoay người úp mặt lên bờ vai Chấn. Không sao kìm nén được những giọt nước mắt của mình, Miên cắn cắn bờ vai...
Một năm sau, vào mùa thu.
Đón trước đứa con ra đời, Chấn quả quyết là con trai, anh thửa gỗ đóng chiếc xe nôi. Lần đầu tiên Miên được biết hòm đồ nghề của bố chồng được cất giữ như món đồ gia bảo. Chiếc hòm xách tay bằng gỗ vàng tâm, những chiếc chàng, đục... chuôi gỗ nghiến đen bóng, lưỡi thép xanh thẫm dầu bảo quản. Hai buổi dụng công Chấn đóng xong chiếc xe nôi xinh xắn, tài hoa đường chạm, nét trổ hoa văn. Miên bàn với chồng làm đơn xin vào hợp tác nghề mộc, công điểm cao, có điều kiện phát huy vốn nghề gia truyền. Chấn không phản đối nhưng lần khần mãi đến khi thằng Chính biết lẫy mới xách hòm đồ đi hợp tác. Nhưng niềm vui hợp tác chẳng tày gang. Đúng hôm hợp tác họp bình công sáu tháng thì Chấn bỏ việc. Chấn về lúc nửa buổi, xách theo chiếc hòm đồ vỡ nắp, bên trong còn vài cái đục mẻ lưỡi, vỡ chuôi. Mặc kệ Miên đang ngồi trên hiên cho con bú, Chấn vung tay thôi hồi. “Một lũ phá hoại chứ tác te gì. Tiên tiến gì mà ngồi cả ngày không rửa xong nửa lưỡi cưa, mài cái lưỡi đục con mất cả buổi... Cái ngõng xe cút kít, tấm ván sàn thuyền có là cái gì lớn lao, vĩ đại đâu mà hết bà cặp đỏ lại đến ông kính trắng dận giầy cộp cộp xuống, chỉ tay quán triệt rằng phải thế, phải thế kia... Bỏ. Có phải đi tù cũng bỏ”. Thằng Chính giật mình bỏ vú khóc đay đảy. Chấn cuống quýt ngồi quỳ dỗ nựng con. Miên dí trán chồng, cất tiếng ru: “Cầm vàng chẳng biết vàng thau. Lại đem thử lửa cho đau lòng vàng...”. Chấn ngẩng lên, đôi mắt chợt u ám, ươn ướt:
- Sáng nay đi làm cụ cựu lý trưởng đón đường kéo anh vào trong ngõ chỉ chiếc xe cút kít bánh méo, càng vênh, thở dài: Cậu xách hòm đồ của ông cụ đi làm ra những thứ này phải không? Cậu không sợ làm hổ vong linh ông cụ sao?
- Lỗi tại em ép thúc anh. Miên ngậm ngùi.
Chấn lại ngồi chợ Phủ tháng sáu phiên ngày ba, ngày bảy. Trên nắp hòm đồ nghề chạm khắc có thêm chiếc bảng học sinh ghi dòng chữ: “Nhận làm mới, phục chế, tân trang đồ thờ, đồ gỗ mỹ nghệ”.
Tháng giêng, phiên chợ mùng bảy họp cả ngày. Người thập phương nườm nượp trảy phiên chợ Phủ cầu may tài lộc cả năm. Chấn đi chợ từ nửa đêm, chưa đầy nửa buổi đã về dẫn theo hai người khách đi xe máy. Cô gái trẻ đẹp, thơm lựng phấn son, váy áo xúng xính. Người đàn ông dong dỏng, râu tóc um tùm rất khó đoán tuổi. Cô gái nắm cánh tay người đàn ông, giới thiệu với Miên:
- Anh Đình đây là nhà điêu khắc hàng đầu của trường phái tranh gỗ hiện đại. Tiếng thơm thợ mộc chợ Phủ bay xa. Anh em chúng em đêm ngày mong đến phiên chợ đầu năm. Thật đúng là trời thương phật độ. Đang lút đầu trong dòng người, anh Đình xô ra gốc gạo, nhảy cẫng lên. “Ơ rê ca! Cái điếu cày vĩ đại đây rồi”. Cả chợ xô lại. Anh Đình phải nói mãi mọi người mới chịu dãn ra...
Chấn xách hòm đồ lên thành phố, đều đặn hai tháng ba lần về với vợ con. Nỗi buồn vắng đàn ông quạnh nhà được đền bù bằng niềm vui chồng được mời lên thành phố làm ăn với giới nghệ sĩ quốc gia. Có điều Miên ái ngại là Chấn học đòi ông nghệ sĩ hồi nào để râu tóc bùm xùm, quần áo lếch thếch. Một lần Miên cự nự: “Cho sang, cho đẹp ở đâu chứ về làng chỉ tổ cho đám mẹ trẻ lấy làm ngáo ộp nẹt con...”. Chấn lắc đầu cho tóc xòa, chà chà bộ ria lên má Miên: “Làm ăn với những người râu tóc chả lẽ mình cứ bảo tồn mốt thợ cày đầu cua cằm nhẵn”.
Thằng Chính kết thúc năm học được bộ ba giấy khen. Nó đã vượt lời hứa đầu năm học. Bố cũng không sai hẹn, tức tốc về đón con lên thành phố “cho bõ những ngày chúi đầu vào sách vở”. Bảo đi mười ngày mà nửa tháng chưa thấy về. Hai lần Miên ra bưu điện xã gọi điện thoại lên nhắc chồng: “Thằng bé còn việc liên đội thiếu niên”. Giục đến như thế mà Chấn chỉ cười “ừ ừ...” không dứt khoát. Sốt ruột, Miên đón chuyến xe sớm lên thành phố. Năm kia một nhóm nghệ sĩ rong ruổi hai ô tô về chơi. Lúc đi họ ép bằng được mẹ con Miên: “Lên vài ngày cho biết...”. Ngôi nhà mặt tiền giữa dãy phố sầm uất dài như ống cống chia làm ba khúc. Khúc đầu là quầy bày bán tranh tượng. Khúc giữa là xưởng làm việc. Khúc cuối là nơi ăn ở. Xưởng làm việc thì ngổn ngang hộp màu, hộp sơn, gỗ dày gỗ mỏng, phôi đục, phôi bào. Nơi ăn ở có hai chiếc giường kê cách nhau vài bước chân, quần áo nam nữ lẫn lộn, treo mắc lung tung; bàn bếp nhếch nhác, bát đĩa xoong nồi rếch rác, lỏng chỏng. Khiếp nhất là khúc bày bán. Khách mua, người xem ồn ào như chợ. Tranh gỗ, tượng gỗ thứ để mộc, thứ sơn phết choáng ngợp. Tượng cũng như tranh toàn hình đàn ông, đàn bà múa may ôm ấp, chỗ kín đáo của đàn bà cứ như thật tô hô... Lúc vắng khách, Miên hỏi chồng: “Ai chạm khắc những thứ bày bán kia?”. Chấn hân hoan: “Anh chứ còn ai. Cô ấy chỉ việc đứng quầy. Ông ấy suốt ngày đi đó đây tìm cảm hứng... Anh làm tất”. Hai ngày “lên cho biết” với Miên là hai ngày để đời. Đêm thứ nhất đang ngáy khò khò, ông nghệ sĩ nhảy cẫng lên, hô mọi người ra gian xưởng để ông phác thảo tác phẩm nhìn thấy trong buổi chiều lang thang. Ông nghệ sĩ dằn ngửa tấm gỗ và vung bút. Cái ông nhìn thấy là quãng sông vắng, lau sậy lơ thơ, cô gái đã trút bỏ hết quần áo đang rón bước vào cuộc tắm tiên. Miên thực sự khâm phục tài năng của ông nghệ sĩ nhưng lại thấy tưng tức với chồng. Từ ngày mai Chấn phải dụng công biến phác thảo thành bức tranh hoàn chỉnh. Có nghĩa là phải làm cho sông kia có sóng, cây kia có gió. Phải làm cho mịn màng nước da, tươi tắn đôi môi, căng mẩy lồng ngực... Phải làm cho rõ ra, đẹp lên những chỗ kín đáo, bí ẩn... Ngày thứ hai cô họa sĩ mới ra trường đến thử việc. Ham việc đến khuya, cô trải đệm ngủ trên nền gian xưởng. Nửa đêm Miên giật mình thức giấc vì tiếng cười con gái. Thì ra ông nghệ sĩ bỏ giường xuống nằm đệm với họa sĩ thử việc. Ông nằm úp mặt vào lưng cô, tay vân vê mái tóc dài, miệng bô bô kể chuyện tiếu lâm.
Gần trưa Miên đến “ống cống”. Quầy bày bán đóng cửa. Thằng Chính đang xem ti vi. Chấn đang hì hục bên tấm gỗ, tay vồ tay đục, nét mặt đăm chiêu.
- Anh em đưa cả quầy vào Huế mở triển lãm. Anh định đưa con về từ tuần trước nhưng vì bức tranh này. Mười ngày nữa hoàn chỉnh nó ăn đứt năm tấn lúa thơm đấy.
Chấn chỉ tấm gỗ dài rộng như chiếc giường đôi đặt trên giá đỡ. Miên lặng người đi trước bức tranh đang hoàn thiện. Quãng sông như quen... Bờ tre như quen... Trên mui con thuyền neo áp bờ lau cô gái đang ngồi vá lưới.
Lần về tết trung thu, trước lúc đi Chấn lật lịch treo tường đánh dấu ngày đông chí. Hai ngày sau ngày đông chí là ngày giỗ tổ họ Đỗ làng Quảng. Thời buổi yên bình, tàu xe đi lại dễ dàng, ngày giỗ tổ con cháu xa gần đông đủ. Đường đột ba hôm sau Chấn về bế theo đứa bé, hai xe ôm chở hòm đồ đạc hành lý. Chấn dắt thằng bé đến trước mặt mẹ con Miên đang đứng ngây bên hiên: “Đỗ Văn Chương chào mẹ và anh đi nào”. Thằng bé đẹp như trong tranh bước ra khoanh tay líu lo: “ On.. ào e. Eng.. ào an... ạ”. Bế thằng bé vào lòng, Miên nhớ ngay đến cô họa sĩ thử việc. Chấn kể bố thằng bé là nhà điêu khắc nổi tiếng. Lần vào Huế mở triển lãm cô họa sĩ bỏ nhóm tranh gỗ vào Sài Gòn với nhà điêu khắc kim loại. Cuộc tình “kim loại” đổ vỡ, cô bế con về với tranh gỗ. Cho đến một buổi sáng. Có ông khách ngoại quốc đến mua tranh và yêu cầu cô họa sĩ đến nhà giúp việc treo tranh. Đến chín giờ tối có nhân viên bưu điện sân bay đến xưởng trao cho ông nghệ sĩ bức thư. Cô họa sĩ xin lỗi vì việc đường đột ra đi. Cô nói ra đi là vì khát vọng nghệ thuật, vì cần có chân trời để bay... Cô cầu xin cho thằng bé được khai sinh làm em thằng Chính, được sống ở làng. Ngày một... ngày hai... Anh em Chính, Chương quấn quýt nô đùa đã hóa giải bằng hết những ấm ức, đắn đo, toan tính đàn bà. Thằng Chương còn là niềm vui của họ mạc, xóm làng. “Bà Miên thật tốt số. Không phải lên bàn ối giời ôi mà được thằng cu đẹp như hoàng tử”. “Cái lão phó mộc thật to gan. Dám qua mắt vợ tăng suất đinh cho họ Đỗ. Phạt lão chầu rượu...”. Chấn cười ha hả: “Người ta bắt tôi phải làm nghệ sĩ nhưng tôi lại mang gien phó mộc nên người ta bắt đền. Một cú phạt đền được thằng hoàng tử bằng mười danh nghệ sĩ. Tôi lãi to”.
Cây gạo đầu chợ Phủ đã bị hạ lấy đất xây nhà hàng đặc sản, quán cà phê, bia hát... Nhưng chợ Phủ vẫn nguyên lệ xưa tháng sáu phiên ngày ba, ngày bảy. Rồi Chấn cũng chọn được chỗ ngồi chợ, góc phía đông giáp cánh đồng.
Phiên chợ ngày bảy đầu tháng tám tối muộn Chấn mới về. Ăn ào xong bữa cơm, Chấn xách túi xuống nhà ngang. Quá mười một giờ đêm nhà ngang vẫn sáng đèn. Miên xuống nhà ngang ngạc nhiên thấy Chấn ngồi tư lự, trên mặt bàn bày ra những tấm ảnh chụp ngôi chùa lớn, nội thất, cung thờ, tượng phật. Chấn cầm lên tấm ảnh chụp toàn cảnh ngôi chùa, giải thích:
- Ngôi chùa này dựng từ cuối thế kỷ mười sáu. Người bạn nghề đã khảo sát kỹ, chụp ảnh chi tiết đưa cho tôi bảo về xem kỹ, nếu làm được thì hợp tác. Ngôi chùa hư hỏng nặng, việc trùng tu tốn nhiều thời gian, tiền của. Tôi đi chuyến này có nhanh cũng phải mười tháng, một năm. Mà chỉ đi làm công đức thôi. ý mình thế nào?
Miên nói ngay:
- Mình làm ăn cả đời mới được dịp may làm việc công đức. Anh cứ yên tâm đi, thỉnh thoảng về với mẹ con em.
Chấn đi, cứ đến cữ cuối tháng về nhà vài ba ngày. Ngày cuối tháng anh em Chính, Chương bon đôi xe đạp ra ngã ba làng đón bố. Tháng ba Chấn về trước hẹn, lúc đi dặn chặp tới công việc bận mải có khi lâu lâu mới về. Bố đã dặn thế, mẹ và anh nhắc luôn thế mà thằng Chương vẫn quên. Hai lần đến chiều cuối tháng thằng Chương giục đòi anh đi đón bố. Miên biết thằng bé mong bố về để báo công được chọn vào đội tuyển toán, đoạt giải nhất cờ vua. Năm ngày trước rằm tháng bảy, quãng mười giờ có tiếng còi xe máy gọi cổng. Anh em Chính, Chương đang xem ti vi vội vàng chân nhảy, miệng reo: “Bố... bố về”. Miên bước xuống khỏi bậc hiên vừa lúc anh em Chính, Chương xách túi đồ đi hai bên nhà sư bế đứa bé vào đến giữa sân. Nhà sư còn rất trẻ, gương mặt đẹp thánh thiện. Chưa bao giờ Miên được gặp người đẹp như thế và cũng chưa bao giờ đôi mắt Miên mau cay xè, nhòa đi như thế. Phong thái tự tin và ánh mắt nhân từ của nhà sư đã giúp cho Miên lấy lại bình tĩnh, xua tan những thiển cận đàn bà. Giang tay đón đứa bé, Miên nhẹ nhàng ngồi xuống bên cạnh nhà sư. Miên nhỏ nhẹ: “Em bé vẫn ngoan giấc thầy ạ”. “Mô Phật”. Nhà sư đặt lên mặt bàn chiếc túi vải màu hồng. “Anh nhà đang rất bận việc không về cùng được. Những việc cần làm anh dặn chị ở trong thư trong túi này. Cảm ơn chị và hai cháu. Nhà chùa có việc gấp, xin phép phải đi ngay”.
Miên nằm bên vỗ về đứa bé chìm sâu vào giấc ngủ ngon. Những cơn sóng lòng tung hoành một thôi rồi êm êm dần. Năm nào, đêm đầu tiên có thằng Chương, nước mắt Miên khóc thấm ướt đẫm mặt gối. Từ đêm ấy, Miên ngầm từ bỏ ý định có đứa con thứ hai, giữ gìn chừng mực chuyện quan hệ vợ chồng. Bản năng tự nhiên, khát khao tự nhiên bị tiết chế, chối bỏ dẫu hoàn toàn tự nguyện, nó vẫn lẩn quất, khuấy đảo làm héo hon cả người. Đó là quy luật. Và bồi thêm, cổ súy cho cái quy luật ấy là những ồn ã điều này, tiếng kia. “Lên thành phố làm ăn tưởng nên danh, nên giá rốt cục phải bế con thiên hạ về nuôi... Mà cái đàn bà nhà ấy... Người nền nã thế mà cam chịu những hai lần để chồng bế con rơi, con vãi về nhà...”. Nội hành ngoại tác thành cái vòng kim cô ém lên đầu người trong cuộc. Nhưng rồi ngày qua, tháng qua... Thằng Chương hồn nhiên gỡ bỏ cái vòng kim cô ấy, hồn nhiên bồi bổ làm trẻ trung, tươi tắn lại tâm hồn, thể xác người mẹ, người cha. Dư luận gần xa đã và đang đem về cho gia đình phó mộc những niềm vui, niềm tự hào không mấy ai có được.
Đứa bé đã đằm ngon giấc ngủ. Miên ngồi lên ngắm con bé không chán mắt. Lúc đón con bé từ tay nhà sư, Miên tràn đầy tâm thái như ngày nào nghe tiếng khóc “oa... oa...” chào đời của thằng Chính, như ngày nào đón thằng Chương lon ton bước lên thềm. Đó là niềm hạnh phúc vô biên và trách nhiệm lớn lao. Miên cúi xuống thơm nhẹ lên trán con bé. Cặp môi, mái tóc, nước da... Buổi chiều thằng Chương bế em đi quanh sân líu ríu: “Rồi em gái anh sẽ đẹp nhất làng...”. Trước lúc đi ngủ thằng Chính rón lại nói khẽ: “Nếu em lạ nhà quấy khóc, mẹ cứ gọi con nhé. Con ru là em nín ngay”. Miên đi ra nhà ngoài bật đèn bàn, mở tủ đứng, lấy ra chiếc túi vải. Đã mười ngày đón đứa bé từ tay nhà sư là mười đêm khuya Miên đọc thư chồng và tờ giấy khai sinh. Đứa bé ăm ắp lời hẹn sẽ là cô gái đẹp nhất làng đã là đứa con họ Đỗ làng Quảng: Đỗ Diệu Ngọc Sương. Vợ chồng Miên đứng tên người mẹ, người cha. Lá thư Chấn chỉ viết mấy dòng: “Con gái đã biết ăn bột mà chỉ ăn bột gạo quê xay ướt thôi. Mình nhớ nhé. Ngôi chùa phát sinh nhiều việc ngoài dự kiến, anh em tôi đang dốc sức. Mình và các con yên tâm nhé”.
Cuối tháng tám, Chấn về, người gầy rộc, đen sạm nhưng thần thái rạng rỡ, râu tóc mượt mà phong độ. Miên thật yên lòng. Xóm ngõ, họ mạc đến mừng người một năm đi làm công đức. Nhà phó mộc vui như tết. Chấn bế con gái đi ra, đi vào chào đón, tiếp chuyện.
- Này bác phó mộc. Cái cô có pháp danh Thích gì gì... ấy nhỉ?
- Không phải Thích mà là Diệu...
- Nhà chùa mất một người gõ mõ tụng kinh. Cuộc đời thêm một cô gái đẹp. Coi như hòa.
- Hòa là thế nào. Mẹ đẹp thế, bố tài hoa thế, ắt đứa con phải xinh hơn, giỏi giang hơn. Phần thắng nghiêng về phía cuộc đời.
Một thời gian dài Chấn không đi làm xa cũng không ngồi chợ Phủ. Đó là quãng thời gian đầy ắp những niềm vui. Thằng Chính trúng đại học Quân sự. Năm sau thằng Chương thi đỗ khoa tạo hình đại học Mỹ thuật. Bé Ngọc Sương đã lên lớp mẫu giáo lớn, học bán trú. Vài tuần sau ngày thằng Chương nhập học, Chấn nhận lời dạy nghề cho con trai người bạn gái từ thủa nhỏ. Tiếng cưa, tiếng đục lại vang giòn... Nhưng Miên vẫn nhìn thấy nỗi buồn Chấn giấu rất khéo, phải rất tinh ý mới nhận ra. Trong thẳm sâu đôi mắt Chấn vẫn cháy bỏng ham muốn xách hòm đồ xuôi ngược.
Chớm hạ. Chấn không hề đắn đo nhận lời mối việc bên tỉnh Nam. Chấn bảo chuyến đi này chỉ nhằm rèn cặp đứa học trò cứng cáp tay nghề, tập tành bươn trải. Cậu học trò đã gặp may, lần đầu tiên theo thầy đi thiên hạ đã gặp ngay món hàng lớn; phục chế tủ chè, sập gụ cổ, làm mới nội thất cung thờ.
Bé Ngọc Sương đã thành thạo tô bảng chữ cái, đếm xuôi ngược hàng chục. Một buổi sáng, Ngọc Sương xòe bàn tay đếm, buồn thiu với mẹ: “Bố đi đã kín đốt ngón tay hai bàn tay mà chưa về. Sao lâu thế mẹ?”. Miên dỗ con: “Bố Chấn mải việc lắm. Ngọc Sương cứ chăm tập múa, tập hát. Mấy hôm nữa bố về con gái rượu tha hồ biểu diễn cho bố vỗ mỏi tay”.
Ngày thứ hai, Miên đưa con gái đến trường về qua cổng thấy đứa học trò đứng giữa sân với chiếc xe máy bụi bặm. Miên đảo mắt tìm chồng:
- Hai chú cháu về sớm nhỉ?
- Cô đi ngay với cháu - Đứa học trò quay ngoắt đầu xe - Chú bị bắt lên đồn công an.
Không hiểu Chấn sinh vào giờ khắc nào, phải ngôi sao nào chiếu mệnh mà cứ ra khỏi làng là có chuyện với đàn bà. Người chủ món hàng thầy trò Chấn nhận làm là vợ “ngoài luồng” của ông cán bộ to cỡ nhì thành phố. Cô ta biết tiếng Chấn trong những lần đi lễ, làm công đức chùa Viên Quang. Tháng ngày trôi qua rất nhiều cuộc lễ mùng một, tư rằm. Tới khi những món đồ gỗ trong nhà cần sửa chữa, làm mới cô nhờ nhà chùa nhắn tin sang. Mối quen bóng, quen gió tình cờ được công việc xúc tác nên chân thành từ hai phía. Cảm mến một tấm lòng, Chấn thửa miếng gỗ quý khắc chân dung cô chủ. Năm đêm khuya ở nhà trọ, Chấn hoàn thành bức chân dung. Buổi tối trăng sao, Chấn đem bức chân dung tặng cô chủ. “Đây là cô của mười, mười lăm năm trước. Không tin, nếu còn ảnh thời ấy cô cứ lấy ra so sánh”. Cô chủ lấy tập abum cũ, nhìn tranh, nhìn ảnh bật khóc. Chấn cuống lên: “Xin lỗi. Nếu không phải cô, cho tôi xin lại”. Cô chủ thổn thức: “Đúng là em mà. Nhưng mười năm trước em tự đánh mất mình... Còn làm khổ một con người tài hoa”. Chấn ra về sắp đến nhà trọ thì có ô tô vượt lên chặn lại. Là ông to nhì. Ông ta giơ bức chân dung ra trước mặt Chấn, hất hàm: “Ông đục ra cái này phải không?”. Tiếng “đục” gằn giọng nhưng Chấn từ tốn: “Đây là bức chạm nghệ thuật chân dung bà nhà”. Ông to nhì vung tay ném bức chân dung xuống mặt đường: “Đồ thợ vườn vác đục cùn đi đẽo cơm thiên hạ mà dám mở mồm nói đến nghệ thuật. Ngày mày ngủ với nó chưa chán bây giờ bày trò đục đẽo để ngủ tiếp chứ gì?”. Người đi đường dừng lại thành đám đông ồn ào. Chấn vẫn giữ được bình tĩnh: “Ông hiểu lầm nên đã quá lời. Tôi không thèm chấp. Ông cho tôi xin lại bức chân dung”. Gót giầy da dậm tóa ra tiếng gỗ vỡ. Kết quả của bàn tay tài hoa và tấm lòng chân thành bị vỡ làm hai mảnh. “To nhì” vung tay qua mặt Chấn: “Mày dám nói không chấp hả. Được lắm. Tao sẽ cho mày rũ tù”. Chấn nhún vai cười khẩy, cúi xuống nhặt lên hai mảnh bức chân dung. Bàn tay nắm chặt bức chân dung, Chấn bật lên túm ngực ông “to nhì” giáng liên tiếp mấy cái tát. Gạt đi những cánh tay can ngăn, Chấn hẩy “to nhì” ngã ngửa rồi phủi tay, quay sang người thanh niên dắt xe máy đứng gần: “Phiền cháu đưa chú đến đồn công an gần nhất”.
Phải chờ phà nên hơn chín giờ hai cô cháu mới đến đồn công an. Vừa lúc Chấn ở trong phòng trưởng đồn đi ra. Chấn tươi cười như vừa trút được gánh nặng.
- Sao tự ý về đón cô? Chấn khẽ củng đầu cậu học trò.
- Thì người ta to chức thế... Miên ấp úng, cố kìm nước mắt.
Hai giờ chiều, đúng hẹn Chấn và anh công an đến bệnh viện. Ông “to nhì” bị vài chỗ sưng tím chỉ cần chườm lạnh, xoa thuốc là ổn nhưng ông ta muốn nằm và có quyền nằm bao lâu tùy thích. Anh công an kéo ghế ngồi nhưng Chấn vẫn đứng.
- Sự việc sai đúng thế nào biên bản công an đã ghi rõ. Có điều tôi phải nói riêng với ông. Tôi làm ruộng không bao giờ bỏ dở đường cày, đi làm thợ không bao giờ bỏ dở công việc. Việc nhà ông còn vài buổi nữa là xong. Ông cứ yên tâm điều trị, món đồ sẽ rất như ý. Món tiền công như tôi đã nói trước với bà, nhà thầy trò tôi làm giúp. Nếu như ông khăng khăng muốn trả, tôi xin nhận nhưng gửi lại để ông chi phí thuốc thang, bù đắp những tổn hại.
*
Đèn nhà ngoài đã tắt hết nhưng trong nhà vẫn sáng nhờ ánh trăng chiếu qua ô cửa sổ. Trăng hạ tuần mà đằm sáng lạ. Chấn vẫn ngồi thế cũ, bờ vai nhô lên khỏi thành ghế. Miên chợt rối lòng. Vụ va chạm với “to nhì” đã ổn thỏa. Bức chân dung bị vỡ vô tình gây tiếng vang uy tín. Thầy trò Chấn được mời giao mấy mối hàng cũng đã hoàn tất cả. Còn gì nặng lòng bác phó tài hoa nữa đây? Miên búi lại tóc, đi ra nhà ngoài.
- Nhà ngồi mãi thế này là sao?
- Tôi đang định thôi ngồi thì mình đi ra. Tháo giúp tôi mấy cái chốt nào.
- Nhà thì... - Miên đập nhẹ bàn tay lên bờ vai chồng - Bạc tóc rồi mà cứ hay như... ngày xưa...
Tức thì bàn tay Miên được giữ im trên bờ vai dài rộng.
- Có vài việc tôi phải nghĩ thấu trước khi vấn ý mình. Sớm mai mình sang Nam đón con Sương về, cứ ở chơi với cô ấy đến thứ bảy về qua thành phố đón thằng Chương cho anh em nó cùng về. Thằng Quyết đã cứng cáp tay nghề, rồi ra giỏi giang hơn tôi. Từ mai tôi quẩn quanh việc cũ nhường lốt làm ăn cho nó. ý mình thế nào?
Miên khẽ bóp bờ vai chồng:
- Sao nhà cứ nhìn em lạ thế. Bao giờ em cũng tin ở mình mà.
Cả khi đã bước qua cửa buồng, bàn tay Miên vẫn im trên bờ vai dài rộng của chồng. Bao giờ cũng thế, được áp vào bờ vai ấy Miên dễ dàng đằm vào giấc ngủ.
*
Chợ Phủ đã xây nhà lồng, ki ốt hiện đại nhưng vẫn giữ nguyên lệ tháng sáu phiên ngày ba, ngày bảy. ở góc chợ phía giáp cánh đồng có người đàn ông phong độ, hào hoa, tóc ria rất đẹp, hành nghề chạm khắc điếu bát, điếu cày. Ông ria tóc thật vui tính, điếu bát, điếu cày ai mua thì bán ai xin cũng cho.
T.V.T