Người “truyền lửa” cho bà con dân tộc Thái (Ký) - Quỳnh Thơm
Sau những ngày mưa lê thê, trời cũng hửng nắng, nắng vàng sóng sánh như mật ong rừng. Thời tiết đẹp, tôi vội lên đường đi Như Thanh. Khác với những chuyến công tác miền núi trước đó, thay bằng bắt xe khách tôi quyết định “đổi gió” bằng xe máy. Tôi may mắn được một anh bạn vốn từng có nhiều năm công tác trên đất rừng Như Thanh tình nguyện chở đi. Từ thị trấn Bến Sung đi về phía tây nam xã Xuân Thái mất hàng tiếng đồng hồ cho quãng đường rừng tầm 25 ki lô mét. Chiếc xe máy của chúng tôi cứ ì ạch nhích từng đoạn, từng đoạn đi qua những con đường sống lưng trâu gồ ghề sỏi đá quanh co, uốn lượn. Mỗi khi xuống dốc, nếu anh bạn tôi không cố bóp chặt phanh thì rất có thể cả xe và người đã lao xuống ngã nhào. Ngồi trên xe mà tôi cứ giật mình thon thót. Tôi bắt đầu thấm thía nỗi khó khăn, vất vả của đồng bào nơi núi rừng. Nhưng đổi lại trên cuộc hành trình chúng tôi được thưởng ngoạn vẻ đẹp thơ mộng, của bạt ngàn mầu xanh những rừng keo, tre nứa,... điểm xuyết những chùm hoa rừng nở vàng e ấp tỏa hương.
Chúng tôi vào thôn Quảng Đại. Những nếp nhà sàn, nhà gỗ nép mình bên những tán lá rừng dưới nắng sớm. Những con trâu mộng béo tốt, da đen căng bóng thung thăng gặm cỏ ven sườn đồi. Nhờ sự chỉ đường của người dân, cuối cùng chúng tôi cũng tìm đến được nhà chị Lê Thị Cẩm. Chị Cẩm có dáng người nhỏ nhắn, pha lẫn nét chai sạm của một người nông dân. Chị đón chúng tôi với nụ cười đôn hậu và cái bắt tay nồng ấm. Chị Cẩm rót nước mời từng người. ở tuổi gần sáu mươi nhưng chị Cẩm vẫn khỏe khoắn và nhanh nhẹn lắm. Chị sinh ra và lớn lên trong một gia đình thuần nông ở Hoằng Hóa. Năm 1995, chị lập gia đình và theo chồng về thôn Quảng Đại (xã Xuân Thái), và được phân công làm giáo viên mầm non kiêm Chi hội trưởng Phụ nữ của thôn. Từ 2002 đến năm 2016, chị làm Phó Chủ tịch rồi Chủ tịch Hội phụ nữ xã Xuân Thái. Do đặc thù địa phương nên trong thời gian đảm nhận chức Chủ tịch Hội Phụ nữ xã, Lê Thị Cẩm kiêm thêm chức Bí thư Chi bộ thôn Ba Bái. Từ năm 2012 đến nay, chị làm Bí thư Chi bộ thôn Quảng Đại. Tôi bấm đốt ngón tay nhẩm tính, người phụ nữ này đã gần ba mươi năm giữ các chức vụ ở địa phương. Dù ở cương vị công tác nào, chị cũng vượt qua khó khăn để hoàn thành tốt công việc được giao.
Trong tiếng gió rừng u u, chị Cẩm bồi hồi kể cho tôi nghe về những ngày đầu đặt chân đến nơi rừng núi hoang vu này. Cách đây hơn hai chục năm, ít ai có thể tưởng tượng ra cảnh đói nghèo, lạc hậu chốn rừng thiêng nước độc này. Cả thôn Quảng Đại chỉ có hơn hai chục hộ dân, tất cả đều là đồng bào Thái, sống tạm bợ trong những mái nhà tranh xiêu vẹo, chênh vênh bên những sườn đồi, dưới khe núi sâu hoang vu và tăm tối. Bữa ăn chỉ có củ sắn, bắp ngô trên nương hay củ mài, đọt măng đắng trong rừng. Cuộc sống phụ thuộc hoàn toàn ở trời, trời cho mưa được mưa, cho nắng được nắng, nên vụ lúa, vụ ngô vì thế cũng năm được năm mất. Cái nghèo, cái đói kéo theo những hủ tục lạc hậu như cái vòng luẩn quẩn mà những người Thái nơi đây cố gắng mấy cũng không sao thoát ra được. Người dân vốn quen với tập tục canh tác lạc hậu, phát nương làm rẫy, mỗi năm chỉ làm được một vụ lúa nương, năng suất lại thấp nên nhà nào cũng đói. Chính vì cái ăn còn không đủ nên trẻ em ở đây không được đến trường lớp. Thôn lại chưa có điện lưới quốc gia, vì vậy mà cuộc sống của người dân nơi đây bộn bề khó khăn, vất vả.
Chứng kiến những cảnh đó người nữ cán bộ thôn không nguôi trăn trở. Chị Cẩm đã nhiều đêm trằn trọc suy nghĩ tìm hướng đi mới cho bà con thôn bản. Muốn thay đổi tập quán canh tác và những hủ tục đã “ăn sâu” vào đời sống của họ thì không thể một sớm một chiều. Đối với đồng bào Thái, muốn họ tin và nghe theo, bản thân những người cán bộ và gia đình phải gương mẫu, phải làm việc có hiệu quả. Học tập theo lời Bác “nói đi đôi với làm”, chị Cẩm đã khai hoang vỡ đất, thử nghiệm trồng lúa nước. Với ý chí và sức trẻ, sau bao ngày chăm chỉ lao động, vợ chồng chị đã biến hàng héc ta đất đồi bỏ hoang, mọc toàn cỏ dại thành những thửa ruộng trồng lúa. Rồi vợ chồng chị dẫn nước từ các khe về ruộng để gieo cấy lúa. Mỗi năm chị làm hai vụ, năng suất đạt 2 - 2,5 tạ/sào. Với việc trồng cây lúa nước thành công, chị đã đến từng nhà để vận động người dân trong thôn bản làm theo mình. Chứng kiến tận mắt thành quả vợ chồng chị tạo ra, người dân hăng hái làm theo. Chị còn hướng dẫn người dân kĩ thuật chăm sóc lúa sao cho đạt năng suất cao. Bên cạnh đó, chị Cẩm còn khuyến khích người dân trồng thêm keo, dổi... kết hợp với chăn nuôi gia súc, gia cầm để thoát cái đói, xóa cái nghèo. Bằng những câu chuyện cụ thể, chị đã đưa chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với bà con, đặc biệt là việc “truyền lửa” cho bà con dân tộc Thái vươn lên thoát nghèo bền vững.
Không chỉ là người lo cho bà con thôn bản có cái ăn, chị Cẩm còn giúp họ biết cái chữ. Khi còn là giáo viên mầm non của thôn, nhìn những bà con thôn bản quanh năm lầm lũi nơi xó rừng, xó núi mà không biết đọc biết viết, chị ái ngại. Không biết chữ thì làm sao phổ biến được chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Làm sao đưa được khoa học kỹ thuật vào đồng ruộng. Tỉ lệ mù chữ của Quảng Đại lúc đó trên 50%. Chị nghĩ chỉ có con chữ mới giúp người dân nâng cao nhận thức, không bị kẻ xấu lợi dụng. Chị luôn nung nấu, ấp ủ ý định mở một lớp học xóa mù chữ ngay tại nhà mình. Là người phụ nữ quyết đoán, nói là làm, chị bàn với chồng đóng mấy bộ bàn ghế để mở lớp. Rồi chị cũng là người lặn lội đến từng nhà để vận động những người không biết chữ đi học. Và chị vui sướng biết bao khi người dân đến lớp mỗi ngày một đông. Cứ chập tối, bà con dân bản lại thắp đóm, không quản đường sá xa xôi, băng rừng vượt suối đến lớp học của cô giáo Cẩm. Nhìn những ánh đóm le lói sáng giữa màn đêm rừng núi hoang vu của chị em đến lớp học, chị vui khôn xiết. Nhờ những nỗ lực của cả cô và trò sau 3 năm (1999-2001), chị Lê Thị Cẩm đã xóa mù chữ cho hơn 25 người (độ tuổi từ 19 đến 45). Từ đó đến giờ đã không còn tình trạng tái mù nữa.
Những hồi ức về một thời khốn khó, gian khổ vẫn còn vẹn nguyên trong trái tim nữ cán bộ nơi núi rừng nghèo khó. Chị Cẩm khẽ ngước mắt lên cao, cố ngăn những giọt nước mắt đang chực trào ra. Tôi thấm thía hơn những việc làm luôn hết lòng vì dân của người phụ nữ này.
Thôn Quảng Đại có 77 hộ với 310 nhân khẩu. Địa bàn thôn rộng, đường sá đi lại khó khăn. Nếu như Xuân Thái là xã đặc biệt khó khăn của huyện Như Thanh, thì Quảng Đại là một trong những thôn nghèo khó nhất xã Xuân Thái. Quảng Đại từng được mệnh danh là thôn “ba không”: không điện, không đường, không đất canh tác. Cái đói, cái nghèo, lạc hậu cứ bủa vây lấy nơi này. Không có điện, Quảng Đại như một ốc đảo ngăn cách với bên ngoài mỗi khi trời nhập nhoạng. Mãi đến cuối năm 2017, đường điện “trong mơ” mới về với thôn Quảng Đại. Từ khi có điện, cuộc sống của người dân đã không còn khó khăn như trước. Nhà nào cũng mua sắm ti vi để theo dõi thời sự, tin tức; mua máy bơm, máy cày,... để phục vụ sản xuất nông nghiệp.
Bên cạnh việc giúp bà con phát triển kinh tế, chị Cẩm đã kiên trì vận động bà con xóa bỏ hủ tục lạc hậu, xây dựng nếp sống vệ sinh, ăn sạch, uống sạch, ở sạch, làm nhà vệ sinh, đào hố đổ rác, làm chuồng nuôi nhốt gia súc, gia cầm xa nơi ở,... Nhớ lại những câu chuyện xoay quanh hủ tục của đồng bào dân tộc Thái, nữ cán bộ không khỏi băn khoăn. Trước đây, tệ mê tín dị đoan tồn tại dai dẳng, mỗi khi người dân đau ốm không chăm sóc y tế mà mời thầy mo đến để làm phép “đuổi con ma”. Nhiều cái chết đau lòng đã xảy ra. Nhà nào làm ma chay thường để mo 3 ngày, thủ tục rườm rà. Cả làng tập trung kéo đến ăn uống linh đình ròng rã mấy ngày. Đám ma qua đi để lại cho gia chủ những khoản nợ lớn. Người dân đã nghèo nay lại càng thêm khốn khó, túng quẫn. Những hủ tục lạc hậu đã trở thành gánh nặng truyền đời, cái nghèo cứ đeo bám dai dẳng. Nhưng nay đã khác, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước đã đến với đồng bào. Người ốm được cán bộ trạm y tế chăm sóc. Nhất là việc thực hiện kế hoạch hóa gia đình đã được quan tâm, chú trọng. Đã không còn những nhà con cái nheo nhóc đến cả chục đứa như trước nữa. Giờ chị em phụ nữ đã đến trạm y tế đặt vòng tránh thai, tư vấn sức khỏe sinh sản,... Nhà nào có người chết chỉ để mo không quá 24 tiếng để đảm bảo vệ sinh môi trường. Đặc biệt, đã không còn tình trạng cưới xin, ma chay ăn uống kéo dài, lãng phí nữa. Chị Cẩm cảm thấy nhẹ nhõm hơn khi bản thân mình đã giúp người dân nâng cao hiểu biết, thay đổi cách nghĩ, cách làm, cùng nhau xây dựng nếp sống văn hóa lành mạnh.
Câu chuyện của chúng tôi đang rôm rả thì có một người phụ nữ trạc sáu mươi tuổi đến nhà tìm chị Cẩm. Qua lời giới thiệu của chị Cẩm, tôi biết người phụ nữ đó tên Vi Thị Hồng. Chị là người dân tộc Thái. Chị Hồng đã có gần hai mươi năm làm Chi hội trưởng Phụ nữ thôn Quảng Đại. Biết có nhà báo dưới xuôi lên, chị tỏ ra e ngại và giữ kẽ. Nhưng nhờ có chị Cẩm gắn kết, chị Hồng dần mở lòng. Vẻ mộc mạc, chân chất toát lên từ người phụ nữ vùng cao này. Chị Hồng cởi mở: “Sáng mai nhà tôi làm cỏ lúa nên tôi đến nhờ chị Cẩm và một số chị em phụ nữ trong thôn đến làm công giúp”. Chị Hồng chia sẻ thêm, Chi hội Phụ nữ thôn gồm có 45 hội viên. Chi hội là tổ ấm để các chị em phụ nữ trong thôn cùng nhau chia ngọt sẻ bùi, giúp nhau vươn lên thoát nghèo. Chị Vi Thị Hồng quay sang chị Cẩm: “Chị Cẩm đây trước là Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Xuân Thái. Chị là người đã luôn chia sẻ và giúp đỡ chị em phụ nữ chúng tôi. Chị cũng là người luôn động viên giúp tôi vượt qua khó khăn để gắn bó lâu dài với công việc, và hoàn thành nhiệm vụ. Chị Cẩm chính là tấm gương sáng để cho chị em phụ nữ trong thôn học tập và noi theo đấy cô ạ!”. Qua cuộc trò truyện cởi mở với người phụ nữ dân tộc Thái này tôi càng thấy được vai trò to lớn của chị Lê Thị Cẩm đối với những con người nơi đây. Thời còn làm Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Xuân Thái, chị Cẩm luôn đi đầu trong việc “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Chị luôn gương mẫu thực hiện trước và tuyên truyền cán bộ và hội viên thực hiện tiết kiệm trong chi tiêu hằng ngày. Chị cũng là người có nhiều sáng kiến, cách làm hay, sáng tạo như: mô hình ống nứa tiết kiệm, nuôi lợn tiết kiệm, hũ gạo tiết kiệm để gây quỹ giúp hội viên có hoàn cảnh khó khăn. Đến nay, tiết kiệm đã trở thành một thói quen của bản thân chị và gia đình. Nhờ sự kêu gọi, ủng hộ giúp đỡ của chị mà những hội viên nghèo khó đã có vốn làm ăn, thoát cảnh nghèo khó. Những việc làm ý nghĩa của các đoàn thể trong thôn đã giúp biết bao mảnh đời bất hạnh tìm thấy niềm vui trong cuộc sống.
ở Quảng Đại có gia đình chị Lương Thị Tiện là một hoàn cảnh hết sức đáng thương. Chị Tiện đã gần năm mươi tuổi, hai mắt bị mờ bẩm sinh, sống trong căn lều tranh xập xệ. Trước gia cảnh khó khăn, túng thiếu của chị, năm 2018, Uỷ ban Mặt trận tổ quốc huyện Như Thanh đã hỗ trợ gia đình chị số tiền 30 triệu đồng. Lãnh đạo thôn Quảng Đại vận động người dân trong thôn đóng góp thêm vào được tổng cả 120 triệu đồng để làm cho gia đình chị một căn nhà kiên cố. Nhờ tinh thần “tương thân tương ái”, “lá lành đùm lá rách” của cán bộ và nhân dân, gia đình chị Tiện đã có chỗ che nắng, che mưa. Chị Tiện chỉ là một trong số rất nhiều những hoàn cảnh nhận được tấm lòng yêu thương, giúp đỡ của mọi người.
- Với vai trò là Bí thư Chi bộ thôn Quảng Đại, chị đã triển khai thực hiện việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh như thế nào trong toàn chi bộ của mình? Tôi hỏi chị Cẩm.
Như được hỏi đúng mạch, gương mặt của nữ Bí thư chi bộ rạng rỡ hẳn. Chị Cẩm chia sẻ, thực hiện Chỉ thị 05 của Bộ Chính trị về “Đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, chị đã không ngừng tìm hiểu và học tập gương Bác. Là Bí thư chi bộ chị Cẩm đã cùng với tập thể chi ủy chi bộ xây dựng chương trình hành động, thực hiện một cách thiết thực, cụ thể, sát thực với tình hình và điều kiện của thôn. Hàng tháng khi sinh hoạt chi bộ, chị thường xuyên lồng ghép giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống, học tập và làm theo tấm gương Hồ Chí Minh, đồng thời đề cao tinh thần, trách nhiệm, gương mẫu trong thực hiện của cán bộ, đảng viên. Trong công tác xây dựng chi bộ, chị và các đảng viên luôn thực hiện tốt việc phê bình và tự phê bình, gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 về “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Trong công tác chị luôn phát huy tinh thần dân chủ trong sinh hoạt chi bộ, tranh thủ ý kiến hay, đóng góp sáng tạo của tập thể thống nhất ban hành các nghị quyết chuyên đề, góp phần làm tốt nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, trật tự. Đặc biệt, chị Cẩm cũng hết sức quan tâm đến công tác phát triển đảng viên, ươm mầm hạt giống đỏ nơi vùng biên cũng như việc duy trì nền nếp sinh hoạt chi bộ,...
Dù địa bàn thôn Quảng Đại cách trung tâm xã Xuân Thái gần chục cây số đường rừng, đi xe máy cũng phải mất nửa tiếng đồng hồ nhưng mỗi khi đến ngày họp giao ban, tiếp thu nghị quyết ở Đảng bộ xã, nữ Bí thư Chi bộ thôn Quảng Đại luôn đến đúng giờ, không bỏ lỡ một buổi nào. Những hôm trời mưa to, đường xá đi lại khó khăn, hình ảnh người phụ nữ nhỏ bé chân đi ủng, tay chống gậy băng đèo vượt suối đi họp Đảng bộ, thực sự đã để lại ấn tượng khó phai trong lòng các đồng chí Ban Chấp hành Đảng bộ xã Xuân Thái. Nhận xét về chị Cẩm, ông Quách Văn Thanh, Bí thư Đảng bộ xã Xuân Thái nói: “Nhiều năm qua, chị Lê Thị Cẩm đã trở thành cánh tay nối dài của Đảng, thắp sáng niềm tin về Đảng cho bà con dân tộc miền núi. Dù tuổi cao sức yếu nhưng chị Cẩm luôn nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, thử thách để hoàn thành tốt các công việc được giao. Với vai trò là Bí thư Chi bộ thôn Quảng Đại, chị đã có nhiều đóng góp cho địa phương, tạo động lực cho bà con vươn lên thoát nghèo. Chị chính là một tấm gương sáng trong việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh để cho mỗi người noi theo”.
Bao năm qua, nữ Bí thư Chi bộ thôn Quảng Đại vẫn âm thầm, lặng lẽ với công việc “vác tù và”, bám cơ sở bất kể ngày đêm, mưa gió, cần mẫn với nhiệm vụ được giao. Trong quá trình xây dựng nông thôn mới, chị Cẩm luôn bám sát các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, của cấp trên để tuyên truyền đến đảng viên và nhân dân trong thôn thực hiện. Theo chị việc tuyên truyền các chỉ thị, nghị quyết của cấp trên luôn được cụ thể hóa với công việc hằng ngày một cách mềm dẻo, không cứng nhắc người dân mới dễ tiếp thu, chịu khó lắng nghe, như vậy việc tuyên truyền mới hiệu quả sâu rộng. Mỗi một việc làm, một chủ trương mới đều được chị đưa ra bàn bạc công khai, dân chủ tại các buổi sinh hoạt chi bộ, họp thôn và các đoàn thể... nhờ đó mà các phong trào luôn nhận được sự đồng tình, thống nhất cao. Đặc biệt là việc vận động người dân hiến đất làm đường, đóng góp sức người, sức của làm đường nông thôn đã được đông đảo bà con nhân dân ủng hộ. Hiện nay đã đổ bê tông được hơn 1500 mét đường liên thôn. Điều mà nữ cán bộ chủ chốt của thôn mong mỏi nhất là việc làm đường trong thôn Quảng Đại sớm được hoàn thành để người dân đi lại thuận tiện, lũ trẻ cắp sách tới trường, tới lớp không còn khó khăn, vất vả nữa.
Chia sẻ những khó khăn khi đảm nhiệm vai trò Bí thư Chi bộ, chị Cẩm cho biết: “Tôi phải cố gắng thu xếp chu toàn công việc nhà, tranh thủ mọi lúc, mọi nơi đến từng nhà để tìm hiểu tâm tư, nguyện vọng của người dân, những bức xúc của người dân để giải đáp hoặc bàn với cấp ủy, chi bộ tìm cách giải quyết kịp thời, thấu tình đạt lý. Nếu như Bí thư Chi bộ là nam giới phấn đấu một thì bản thân tôi phải nỗ lực gấp bốn, năm lần thì mới hoàn thành công việc được giao. Để bà con tin và làm theo thì mình phải là người đi đầu trong mọi hoạt động, nói phải đi đôi với làm. Trong công tác vận động quần chúng, muốn đạt kết quả cao thì phải luôn gần gũi, tôn trọng, lắng nghe ý kiến của bà con, chứ đừng lấy chức danh, cương vị này nọ ra để nói chuyện, bà con sẽ không nghe”.
Nhờ những cố gắng, nỗ lực không ngừng mà liên tiếp nhiều năm, chị Lê Thị Cẩm đã được nhân dân trong thôn Quảng Đại bầu chọn là người uy tín nhất thôn. Chị cũng đã được nhận: Bằng khen của Hội Liên hiệp Phụ nữ Thanh Hóa vì đã đạt danh hiệu “Phụ nữ xuất sắc 5 năm tiêu biểu cấp Tỉnh”; Bằng khen của Tỉnh uỷ Thanh Hóa về việc Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh giai đoạn 2007-2010; Giấy khen vì đã có thành tích xuất sắc trong 4 năm thực hiện QĐ số 134-TTg của Thủ Tướng Chính phủ; Giấy khen vì đã có thành tích xuất sắc “Tiêu biểu” năm 2015 của Ban Chấp hành Đảng bộ xã Xuân Thái,... Đặc biệt năm 2018, chị Lê Thị Cẩm là một trong 29 người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Thanh Hóa được đi tham quan, học tập kinh nghiệm tại khu vực phía Bắc.
Luôn một lòng đi theo Đảng, học tập tấm gương của Bác, bằng sự cố gắng, nỗ lực không ngừng, chị Lê Thị Cẩm đã giúp đồng bào Thái ở thôn Quảng Đại tìm ra con đường mới, hướng đi mới ổn định hơn. Từ một chốn “rừng thiêng nước độc” trơ trọi sỏi đá, cây rừng, cỏ rậm, với ý chí, nghị lực và bàn tay lao động của con người, Quảng Đại đã vươn lên thoát nghèo bền vững, và có cuộc sống ấm no hơn. Chị Lê Thị Cẩm đúng là bông hoa giữa đại ngàn, xứng danh là “Người truyền lửa” ở vùng rừng sỏi đá.
Q.T