Khát vọng xứ Thanh - Khát vọng bứt phá
NGUYỄN HẢI
Cuộc vận động sáng tác văn học nghệ thuật về chủ đề “Khát vọng xứ Thanh” năm 2024, do Hội Văn học Nghệ thuật (VHNT) Thanh Hóa phát động đã khép lại với nhiều dư vị. Hầu hết các tác phẩm tham gia cuộc vận động đã khắc họa sinh động những thành tựu đổi mới của quê hương trong thời gian qua; phản ánh được khí thế thi đua lao động, học tập của các tầng lớp nhân dân trong công cuộc đổi mới quê hương, đất nước; tạo sức lan tỏa sâu rộng, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, khát vọng cống hiến, trách nhiệm của văn nghệ sĩ đối với dân tộc và tỉnh nhà trên hành trình đi đến phồn vinh, hạnh phúc.
Nằm trong chuỗi các hoạt động được tổ chức nhằm Tổng kết 50 năm nền VHNT Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30-4-1975 - 30-4-2025) theo chương trình Kế hoạch 192-KH/TU của Tỉnh ủy Thanh Hóa; Hội VHNT tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tuyên truyền về chủ đề “50 năm nền VHNT Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất”, gắn với tuyên truyền kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30-4-1975 - 30-4-2025); Tổ chức các hoạt động kỷ niệm “Văn học Nghệ thuật Thanh Hóa - 50 năm đồng hành cùng quê hương, đất nước” kết hợp với phát động sáng tác, quảng bá các tác phẩm VHNT về chủ đề “Khát vọng xứ Thanh” và hưởng ứng hoạt động, quảng bá các tác phẩm VHNT về chủ đề “Chung một cơ đồ Việt Nam” do Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam phát động; Tuyển chọn tác phẩm VHNT Thanh Hóa tiêu biểu giai đoạn 1975-2025 nhằm phục vụ có hiệu quả cho công tác quảng bá thành tựu VHNT Thanh Hóa; động viên hội viên Hưởng ứng hoạt động sáng tác, quảng bá các tác phẩm VHNT về chủ đề “Chung một cơ đồ Việt Nam” do Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam phát động; Tổ chức triển lãm trưng bày, giới thiệu thành tựu 50 năm nền văn học, nghệ thuật Thanh Hóa sau ngày đất nước thống nhất (30-4-1975 - 30-4-2025); Xây dựng phóng sự truyền hình 50 năm nền VHNT Thanh Hóa sau ngày đất nước thống nhất; Phối hợp với Câu lạc bộ Hàm Rồng tổ chức tọa đàm “50 năm VHNT Thanh Hóa đồng hành cùng quê hương, đất nước”; Tổ chức tọa đàm “Văn học Nghệ thuật Thanh Hóa 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30-4-1975 - 30-4-2025)”… Cuộc vận động sáng tác VHNT về chủ đề “Khát vọng xứ Thanh” được phát động từ tháng 4-2024 đến tháng 11-2024. Hướng tới đối tượng là hội viên Hội VHNT Thanh Hóa và người Thanh Hóa đang sinh sống trên mọi miền Tổ quốc và nước ngoài. Cuộc vận động không chỉ mở về chủ đề mà còn rộng về loại hình với 11 chuyên ngành bao gồm: Thơ, Văn xuôi, Lý luận phê bình, Văn nghệ dân gian, Mỹ thuật, Âm nhạc, Múa, Sân khấu, Điện ảnh, Nhiếp ảnh, Kiến trúc.
Sau khi cuộc vận động được phát động, lãnh đạo các Ban Chuyên ngành đã nhanh chóng, linh hoạt, tích cực phối hợp với các địa phương trong tỉnh tổ chức các chuyến đi thực tế sáng tác cho các hội viên trong ban thâm nhập cơ sở. Trong không khí thi đua lao động, sản xuất, học tập, rèn luyện của đồng bào các dân tộc trong tỉnh, cùng với cảnh sắc, văn hóa, lịch sử của vùng đất Thanh Hóa “địa linh nhân kiệt” đã tạo ra chất xúc tác mạnh mẽ, nguồn cảm hứng dồi dào cho các văn nghệ sĩ trong lao động sáng tạo VHNT. Từ những chuyến đi bổ ích đó, sau 8 tháng phát động, Ban Tổ chức cuộc vận động đã thu về 284 tác phẩm của 101 tác giả tham gia. Trong đó: Thơ: 34 tác giả với 154 tác phẩm; Văn xuôi: 13 tác giả với 28 tác phẩm; Lý luận phê bình: 06 tác giả với 11 tác phẩm; Văn nghệ dân gian: 05 tác giả với 08 tác phẩm; Mỹ thuật: 14 tác giả với 25 tác phẩm; Nhiếp ảnh: 14 tác giả với 46 tác phẩm; Âm nhạc: 07 tác giả với 8 tác phẩm; Sân khấu: 02 tác giả với 03 tác phẩm; Điện ảnh: 01 tác giả với 01 tác phẩm.
Ban Tổ chức cuộc vận động đã tổ chức hai vòng chấm. Vòng Sơ khảo Chuyên ngành và vòng Chung khảo. Kết thúc vòng Sơ khảo Chuyên ngành đã có 95 tác phẩm của 57 tác giả thuộc 9 Ban Chuyên ngành được chọn vào vòng Chung khảo. Thành phần Ban Giám khảo vòng Chung khảo bao gồm đại diện Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy (Tên gọi khi chưa sáp nhập); đại diện Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; và các Ủy viên Ban Chấp hành Hội (người có tác phẩm tham dự cuộc vận động thì không tham gia Hội đồng). Kết thúc chấm Chung khảo, Ban Tổ chức đã chọn ra được 28 tác phẩm để trao 01 giải Nhất, 08 giải Nhì, 05 giải Ba và 14 giải Khuyến khích.
Ban Tổ chức đã trao giải Nhất cho tác phẩm “Khát vọng xứ Thanh” của tác giả Lê Quang Sinh. Bài thơ là tâm tư, là ước vọng xen lẫn tự hào của người con Thanh Hóa. Bài thơ chia làm sáu khúc, không rời rạc về tứ, ngược lại đó là mạch phát triển của bài thơ. Cả bài thơ như một lược sử về đất và người xứ Thanh, ở đó có huyền tích chim hạc, trống đồng, ở đó có lam lũ, vất vả, tai ương; ở đó có những con người chịu thương, chịu khó, không chịu khuất phục trước thiên tai, địch họa: “Ôi xứ Thanh. Nơi mà tôi yêu dấu/ Đi đến đâu cũng gặp dáng tung hoành”. Sáu khúc thơ cho người đọc thấy tiến trình đi lên của một xứ Thanh đã từng nghèo đến xác xơ “Đã có lúc giấc mơ rau má to bằng lá sen/ Đã có khi quẩn quanh với luồng, lang, lợn, lạc…” và đến hôm nay từ miền xuôi lên miền ngược hiện hữu một xứ Thanh đã thay da đổi thịt, một xứ Thanh “mở hết lòng khao khát một đại dương” với những giấc mơ lớn, hòa mình vào kỷ nguyên hội nhập, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Với năng lực khái quát hóa cao và khả năng dụng chữ khéo léo, giàu tính nghệ thuật, “Khát vọng xứ Thanh” của Lê Quang Sinh xứng đáng được vinh danh.
Tám giải Nhì thuộc về: Bài thơ “Ngày mới nơi cửa sóng” của tác giả Hoàng Quốc Cảnh; chùm 02 bài thơ “Từng con sóng đơm hương” và “Trên cánh bày chim lạc” của tác giả Nguyễn Minh Khiêm; chùm 03 bút ký “Dòng sông chảy qua quê tôi”, “Lang thang” ở miền ký ức Đông Sơn” và “Đất thiêng Linh Sơn” của tác giả Lê Ngọc Minh; công trình sưu tầm - nghiên cứu “Dân ca Thanh Hóa - Phân loại và nhận diện bản sắc” của tác giả Phạm Hoàng Mạnh Hà; tác phẩm ảnh nghệ thuật “Nghi Sơn hội tụ” của tác giả Nguyễn Hồng Thủy; tác phẩm Phim tài liệu “Âm vang trống đồng Đông Sơn” của tác giả Nguyễn Đăng Văn; ca khúc “Hòn Mê - Nghi Sơn bản hùng ca” của tác giả Nguyễn Công Chí; ca khúc “Miền Thanh vang tiếng Dô Huầy” của tác giả Thế Việt. Với 6/9 chuyên ngành có tác giả đạt giải Nhì, trong đó chia đều cho cả hai lĩnh vực văn học 03 tác giả, nghệ thuật 03 tác giả, từ kết quả đó có thể thấy chất lượng hoạt động của các ban và năng lực sáng tạo của các văn nghệ sĩ thuộc Hội là tương đối đồng đều. Tám tác phẩm của 6 tác giả đạt giải Nhì đã bám sát được chủ đề, thông qua các thủ pháp nghệ thuật ngôn ngữ và phi ngôn ngữ để nói lên được “khát vọng” của người Thanh Hóa, phản ánh được rõ nét và sinh động những thành tựu đổi mới của quê hương trong thời gian qua; phản ánh được khí thế thi đua lao động, học tập của các tầng lớp nhân dân trong công cuộc đổi mới quê hương. Tuy nhiên, với tinh thần làm việc công tâm, khách quan, trung thực của Hội đồng Giám khảo, với góc nhìn đa chiều và xem xét ở tất cả các góc độ mà một tác phẩm VHNT cần phải có, đặc biệt là góc độ chuyên môn, nghiệp vụ, các sáng tác này vẫn còn có những điểm chưa trọn vẹn.
Năm giải Ba thuộc về: chùm 02 bài thơ “Nhịp mùa” và “Xứ sở tôi sinh ra” của tác giả Mai Hương; chùm 03 truyện ngắn “Một vùng quê khát vọng”, “Khuôn mặt” và “Biển động” của tác giả Nguyễn Văn Đệ; chùm 02 bài bút ký “Tìm đường” và “Leo dốc trong hạnh phúc” của tác giả Kiều Thu Huyền; ca khúc “Quảng Xương - Miền quê khát vọng” của tác giả Hoàng Thanh Nhung; ca khúc “Hàm Rồng yêu thương” của tác giả Nguyễn Tiến Chung. Hầu hết các tác phẩm đạt giải Ba đều đã làm tốt vai trò quảng bá hình ảnh quê hương, đất nước, gửi gắm và truyền tải được tâm tư, tình cảm của người nghệ sĩ vào tác phẩm của mình. Tuy nhiên, xét về góc độ bám sát chủ đề, giá trị nghệ thuật và năng lực lan tỏa thì các tác phẩm còn nhiều hạn chế, đặc biệt là biên độ về đối tượng, chủ thể của tác phẩm vẫn còn hẹp, chưa mang tính phổ quát, chưa rõ tính đại diện, hầu như mới chỉ dừng lại ở cấp độ địa phương. Chính hạn chế này đã không thuyết phục được Ban Giám khảo trong quá trình chấm giải.
Với số lượng 14 giải Khuyến khích trong đó chuyên ngành Thơ có 2 tác phẩm; chuyên ngành Văn xuôi 01 tác phẩm; chuyên ngành Lý luận phê bình 2 tác phẩm; chuyên ngành Văn nghệ dân gian 02 tác phẩm; chuyên ngành Mỹ thuật 02 tác phẩm; chuyên ngành Nhiếp ảnh 02 tác phẩm; chuyên ngành Âm nhạc 02 tác phẩm và chuyên ngành Sân khấu có 01 tác phẩm. Điều này phản ánh sự quan tâm, ghi nhận của Hội đồng Giám khảo và Ban Tổ chức cuộc vận động. Một mặt vừa động viên, khích lệ đối với tinh thần hăng say lao động, sáng tạo, nuôi dưỡng đam mê của các tác giả tham dự, đồng thời mong muốn các tác giả đầu tư nhiều hơn, cố gắng nâng cao năng lực sáng tác tác phẩm nhiều hơn và trưởng thành hơn trong các hoạt động VHNT sau này.
Ban Tổ chức cũng ghi nhận và đánh giá cao tinh thần làm việc công tâm, trách nhiệm của Ban Kiểm tra và Tổ giúp việc cuộc vận động. Thông qua hoạt động kiểm tra, rà soát đã phát hiện 192 tác phẩm của 56 tác giả thuộc 8 chuyên ngành chưa phù hợp với Quy chế và Thể lệ đã đề ra của cuộc vận động. Trong đó nhiều nhất có các ban như: Ban Thơ 134 tác phẩm của 22 tác giả, Ban Nhiếp ảnh 27 tác phẩm của 12 tác giả, Ban Mỹ thuật 21 tác phẩm của 14 tác giả… Qua đó cũng phản ánh lên nhiều hạn chế, tồn tại trong công tác quảng bá, tuyên truyền về Thể lệ và Quy chế của cuộc vận động chưa thực sự sâu rộng như yêu cầu của Ban Tổ chức.
Nhìn chung, Cuộc vận động sáng tác VHNT về chủ đề “Khát vọng xứ Thanh” là một trong chuỗi các hoạt động được tổ chức nhằm Tổng kết 50 năm nền VHNT Việt Nam sau ngày đất nước thống nhất (30-4-1975 - 30-4-2025) theo chương trình Kế hoạch 192-KH/TU của Tỉnh ủy Thanh Hóa đã thành công tốt đẹp. Mặc dù về Cơ cấu giải thưởng không đạt được như mục tiêu ban đầu đề ra (03 giải Nhất; 05 giải Nhì; 07 giải Ba và 10 giải Khuyến khích). Tuy nhiên, về công tác định hướng sáng tạo và năng lực tập hợp, đoàn kết của Hội VHNT Thanh Hóa đã được phát huy mạnh mẽ khi cuộc vận động chỉ diễn ra trong 8 tháng đã thu về gần 300 tác phẩm của hơn 100 văn nghệ sĩ tham gia. Kết quả đó cho thấy sức hút rất lớn của cuộc vận động đối với các văn nghệ sĩ, bởi đây là cơ hội để văn nghệ sĩ xứ Thanh thể hiện tinh thần lao động sáng tạo, ý thức trách nhiệm, tư tưởng, tình cảm và khát khao cống hiến của mình trong công cuộc xây dựng Thanh Hóa thành tỉnh phát triển toàn diện, là cực tăng trưởng mới trong tứ giác phía Bắc, là đầu tàu phát triển của các tỉnh Bắc miền Trung như tinh thần Nghị quyết 58 của Bộ Chính trị đã quán triệt.
N.H