Giữ gìn và phát huy giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu ở xứ Thanh
GIỮ GÌN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU Ở XỨ THANH
TH.S HOÀNG QUỐC VIỆT
Trong những năm gần đây, tín ngưỡng thờ Mẫu - một di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ từ giới trẻ xứ Thanh. Không chỉ tìm đến tín ngưỡng này để kết nối tâm linh, nhiều thanh niên còn chủ động tiếp cận, nghiên cứu và thực hành với mong muốn gìn giữ, phát huy giá trị truyền thống trong đời sống hiện đại.
Thế hệ trẻ và sự tiếp nối, phát huy giá trị tín ngưỡng thờ Mẫu
Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ - Tứ phủ có lịch sử lâu đời tại Thanh Hóa, gắn liền với những ngôi đền linh thiêng như: Đền Sòng Sơn (Bỉm Sơn), đền Phố Cát (Thạch Thành), Phủ Na (Như Thanh), đền Cô Chín (Bỉm Sơn), đền Cô Bơ (Hà Trung),... Trước đây, tín ngưỡng này thường được thực hành bởi những người trung niên, lớn tuổi, nhưng ngày nay không khó để bắt gặp các thanh đồng trẻ tuổi xuất hiện trong những nghi lễ hầu đồng đầy màu sắc.
Lý do giới trẻ tìm đến tín ngưỡng thờ Mẫu rất đa dạng. Một số người có căn duyên, trải qua những biến cố trong cuộc sống và tìm thấy sự bình an qua con đường thực hành tín ngưỡng. Một số khác tiếp nối truyền thống tốt đẹp của gia đình từ ông bà, cha mẹ. Một số khác lại xuất phát từ niềm đam mê văn hóa truyền thống, muốn tìm hiểu về tín ngưỡng mang đậm bản sắc dân tộc này. Không ít người xem đây là hành trình khám phá bản thân, giúp họ kết nối với cội nguồn và tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống.
Sự phát triển của mạng xã hội cũng góp phần đưa tín ngưỡng thờ Mẫu đến gần hơn với giới trẻ. Những hình ảnh, video về nghi lễ hầu đồng, trang phục truyền thống, âm nhạc chầu văn được chia sẻ rộng rãi trên Facebook, TikTok, YouTube, tạo nên sức hút mạnh mẽ.
Khác với thế hệ trước chủ yếu tiếp cận tín ngưỡng qua truyền miệng và trải nghiệm trực tiếp, nhiều bạn trẻ ngày nay sử dụng các nền tảng số để học hỏi và kết nối. Nhiều nhóm trên Facebook được lập ra để chia sẻ kinh nghiệm, giúp người mới tìm hiểu về tín ngưỡng thờ Mẫu có thêm kiến thức và định hướng đúng đắn.
Dù tiếp cận tín ngưỡng theo cách mới, nhưng thế hệ trẻ vẫn giữ gìn những giá trị cốt lõi. Họ tôn trọng các quy tắc, nghi lễ, đồng thời tìm cách lan tỏa nét đẹp của tín ngưỡng một cách văn minh, tránh tình trạng thương mại hóa hay biến tướng. Một số thanh đồng trẻ còn tham gia vào công tác bảo tồn di tích, đóng góp tài chính và công sức để trùng tu các đền phủ. Nhiều bạn trẻ còn kết hợp tín ngưỡng với nghệ thuật truyền thống như thêu khăn áo hầu, chế tác nhạc cụ chầu văn, góp phần giữ gìn nét đẹp văn hóa.
Nghệ thuật hầu đồng - sự tinh tế của thế hệ trẻ
Hầu đồng không chỉ là một nghi thức tâm linh, một loại hình nghệ thuật đặc sắc, mà còn là một “Bảo tàng sống” của văn hóa Việt Nam. Các thanh đồng trẻ ngày nay rất chú trọng đến trang phục, vũ đạo và âm nhạc trong mỗi giá đồng.
Những bộ khăn, áo hầu được thiết kế tỉ mỉ hơn, mang đậm dấu ấn cá nhân nhưng vẫn tuân thủ quy tắc truyền thống. Mang đậm trang phục của các dân tộc Việt Nam. Như trang phục các quan được thêu rồng, hổ phù, trang phục các vị thánh dân tộc như Mường, Tày - Nùng, trang phục áo tứ thân,…
Vũ đạo hầu từ các điệu múa dân gian dẫn lại từ tích sử miêu tả cuộc sống, công trạng của các vị thánh được tìm hiểu và rèn luyện bài bản, giúp mỗi giá đồng trở nên có những nét đặc trưng riêng, uyển chuyển, tinh tế hơn. Các điệu múa kiếm, múa cờ khi xông pha trận mạc trong giá hầu các Quan Lớn, điệu đốt đuốc múa mồi trong khi hầu các Thánh Bà đi rừng làm nương rẫy, điệu múa chèo đò, múa quạt, dệt vải, đi chợ,…
Bên cạnh đó, nhiều thanh đồng trẻ còn sưu tầm, phục dựng những bản nhạc văn cổ, gìn giữ nét đẹp hát văn, hát chầu văn linh thiêng.
Những thách thức trên hành trình gìn giữ di sản
Dù có sự quan tâm ngày càng lớn từ giới trẻ, nhưng việc thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu vẫn gặp không ít trở ngại. Định kiến xã hội: Một số người vẫn cho rằng thanh niên theo tín ngưỡng này là mê tín, không phù hợp với thời đại khoa học. Áp lực tài chính: Tín ngưỡng thờ Mẫu gắn liền với nhiều nghi lễ, đòi hỏi chi phí lớn từ trang phục, âm nhạc, lễ lạt… khiến những người trẻ gặp khó khăn khi theo đuổi con đường này. Thiếu sự hướng dẫn bài bản: Không phải ai cũng may mắn gặp được thầy giỏi để truyền dạy, dẫn đến việc một số thanh đồng trẻ bị lạc hướng trong thực hành tín ngưỡng.
Tín ngưỡng thờ Mẫu không chỉ là một di sản văn hóa, mà còn là con đường tâm linh giúp mỗi người kết nối với cội nguồn dân tộc. Thế hệ trẻ xứ Thanh đang đóng một vai trò quan trọng trong việc tiếp nối và phát huy giá trị tín ngưỡng này. Với sự nhiệt huyết, sáng tạo và tinh thần học hỏi, họ không chỉ kế thừa truyền thống mà còn thổi vào đó hơi thở mới, giúp tín ngưỡng thờ Mẫu tiếp tục lan tỏa, bền vững theo dòng chảy thời gian.
H.Q.V