Thể theo nguyện vọng tha thiết của anh chị em văn nghệ sỹ-nhà báo quê hương Thanh Hóa làm việc và sinh sống ở Hà Nội, Ban liên lạc văn nghệ sỹ-nhà báo đồng hương Thanh Hóa tại Hà Nội được thành lập và hoạt động đến nay đã tròn 30 năm với mục đích hướng về quê hương, hội tụ, giúp đỡ, chia sẻ, động viên nhau sáng tạo, góp phần đóng góp cho quê hương ,cho đất nước về văn học nghệ thuật và báo chí.
Năm 2016, kỷ niệm 30 năm Ban Liên lạc đồng hương Thanh Hóa, Ban liên lạc văn nghệ sỹ - nhà báo đồng hương Thanh Hóa tại Hà Nội vui mừng được sự nhất trí và nhận mời của Thường trực Tỉnh ủy, Thường trực HĐND, Thường trực UBND, Thường trực MTTQ Việt Nam tỉnh Thanh Hóa, Ban Liên lạc đã tổ chức một đoàn về nguồn, về với quê hương Thanh Hóa anh hùng, về nơi đã sinh ra mình. Có văn nghệ sỹ rời quê hương từ lúc 15 tuổi, qua hơn 60 năm, lần này về quê lòng bồi hồi, xúc động, tình cảm dâng trào, người lâng lâng, không tìm ra được từ ngữ để diễn tả.
Tham gia đoàn có 73 văn nghệ sỹ, nhà báo tiêu biểu, thành danh, nổi tiếng trong nước, một số nổi tiếng thế giới gồm các nhà văn (thơ, văn xuôi, lý luận phê bình, nghiên cứu, dịch thuật), nghệ sỹ tạo hình, nhạc sỹ, nghệ sỹ biểu diễn, nhà báo, nghệ sỹ được phong tặng nghệ sỹ ưu tú, nghệ sỹ nhân dân, văn nghệ sỹ đoạt giải thưởng nhà nước, giải thưởng Hồ Chí Minh.
Đón đoàn trưa 22-10-2016 có đại diện Ban Tuyên giáo, Sở Văn hóa, thể thao, du lịch, Hội Văn nghệ, Hội Nhà báo, Đài Phát thanh và Truyền hình Thanh Hóa, mọi người tay bắt mặt mừng, chứa chan tình cảm quê hương.
Đoàn được lãnh đạo tỉnh và các ban, ngành đặc biệt quan tâm, ưu ái sắp xếp chương trình hợp lý, khoa học để anh chị em văn nghệ sỹ, nhà báo thăm một số di tích lịch sử, di tích văn hóa, khu kinh tế tiêu biểu, tiếp xúc trực tiếp, giao lưu với một số Hội chuyên ngành và Trường đại học… Một chương trình dày đặc cả sáng, chiều, tối từ ngày 22,26-10-2016.
Ngày đầu tiên vừa đặt chân trên mảnh đất quê hương, đoàn được đến dâng hương tại ngôi đền thiêng các bà mẹ Việt Nam anh hùng, các liệt sỹ hy sinh bảo vệ tổ quốc, bảo vệ quê hương. Nhiều nghệ sỹ, nhà báo rơi lệ. Nhạc sỹ Lê Tịnh giải thưởng nhà nước cảm động thổ lộ: Lần đầu tiên trong đời được dâng hương ở ngôi đền thiêng Hàm Rồng tâm linh, bi tráng và anh hùng ca.
Buổi chiều, thay mặt Thường trực tỉnh ủy, HĐND, UBND, MTTQ với sự hiện diện của một số ban ngành, đồng chí Phó bí thư Tỉnh ủy Đỗ Minh Tuấn, đồng chí Nguyễn Văn Phát - Uỷ viên thường vụ, Trưởng ban tuyên giáo đón đoàn tại sảnh phòng họp Tỉnh ủy, thân mật, ân tình. Đồng chí Phó bí thư đã thông báo những nét lớn về tình hình kinh tế - xã hội những năm vừa qua và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh từ 2015-2020. Anh chị em văn nghệ sỹ, báo chí chú ý lắng nghe, khuôn mặt ai cũng rạng rỡ trước sự phát triển của quê hương, dấy lên niềm tự hào chính đáng.
Buổi tối tại nhà hát Lam Sơn không còn ghế trống, nhiều người đứng hai bên. Buổi giao lưu kỷ niệm 30 đồng hương Thanh Hóa, đồng hương văn nghệ sỹ- nhà báo tại Hà Nội với bài phát biểu xúc động của ông Lê Huy Ngọ, Trưởng ban liên lạc đồng hương Thanh Hóa và bài phát biểu của TS, nhà thơ Lê Tuấn Lộc, cả nhà hát vang tiếng pháo tay. Tiếp đó là các tiết mục văn nghệ đặc sắc của các nghệ sỹ nhân dân, nghệ sỹ ưu tú của Ban liên lạc và các nghệ sỹ, các đoàn nghệ thuật Thanh Hóa với những tiết mục chọn lọc đã gây ấn tượng mạnh đối với người xem. Có bạn ở quê hương thốt to lên hay lắm, hoành tráng lắm, mong có nhiều lần. Mọi người ra về bàn tán rôm rã.
Sáng 23, đoàn đi thăm di tích lịch sử - văn hóa Lam Kinh. Tại đây đoàn được giới thiệu đầy đủ, cụ thể. Một không khí linh thiêng, trang nghiêm bao trùm, ai cũng nhớ về cội nguồn, về người anh hùng dân tộc Lê Lợi, Nguyễn Trãi và các tướng lĩnh của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Có mấy nghệ sỹ xa quê lâu, lần đầu tiên được thăm khu di tích đã kính cẩn dâng hương, lắng nghe chăm chú những lời thuyết minh chân thực đến từng chi tiết, như nhập hồn mình vào sự oai hùng của tiền nhân. Nhà báo Xuân Ba đã nhiều lần đến đây và nhiều lần được thăm các di tích lịch sử - văn hóa của nhiều nước trên thế giới, vậy mà lần này anh xúc động nói, như có tiếng gọi của cha ông, anh sẽ bỏ công sức, trí tuệ và niềm cảm hứng hôm nay để viết một bài về khu di tích lịch sử - văn hóa Lam Kinh sao cho xứng tầm.
Mặc dù trời mưa tầm tã, tiếp đó đoàn đến thăm Bảo tàng tranh tượng của nghệ sỹ điêu khắc Lê Quỳ và Lê Hiệp tại xã Xuân Quang, huyện Thọ Xuân, ai cũng ngạc nhiên trước một bảo tàng tư nhân với nhiều tác phẩm giá trị, hoành tráng đến thế. Cuộc đời lao động nghệ thuật của hai vợ chồng nghệ sỹ đáng để đời, để phục, ghi nhận nhưng cũng phải thấy rằng, không nhiều những địa phương như xã Xuân Quang tạo điều kiện cho sự phát triển tài năng của nghệ sỹ. Anh Lê Đình Quỳ rất xứng đáng với phần thưởng cao quý, giải thưởng nhà nước. Vinh dự cho anh và cho cả quê hương. Buổi tối đoàn đến làm việc và giao lưu với Hội di sản văn hóa và cổ vật Thanh Hoa, Bảo tàng cổ vật Hoàng Long cùng với các nghệ nhân đúc trống đồng, nghệ nhân điêu khắc đá. Trong buổi giao lưu này ông Hồ Quang Sơn, Chủ tịch Hội di sản và cổ vật Thanh Hoa đọc bài thơ tự mình sáng tác, có những câu người nghe nhớ ngay: Khi mọi người hướng tới tương lai/ Là lúc chúng tôi tìm về nguồn cội/ Gom tiếng trống đồng trong hồn thiêng sông núi/ Cọc Bạch Đằng, sắc nhọn với thời gian/ Bóng dáng xưa, lắng trong hồn cổ vật/ Mỗi nét hoa văn gợi nhớ một vương triều. Bảo tàng cổ vật Hoàng Long do nhà sưu tầm có tên là Thông với hơn 1.600 cổ vật, là bảo tàng cổ vật tư nhân lớn nhất Việt Nam, ngang cơ với các bảo tàng tư nhân nổi tiếng thế giới. ở làng Ngũ Xã cạnh hồ Tây Hà Nội chuyên nghề đúc đồng, nhưng khi đúc trống đồng không thành công, về đây được chứng kiến thành quả đúc đồng làng Trà Đông, xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa, cũng chính là làng nhà sử học Lê Văn Hưu. Chiếc trống đồng mà Chủ tịch nước tặng Liên hiệp quốc là do các nghệ sỹ tài hoa của Thiệu Trung đúc.
Ngày 24-10, đoàn đi thăm và tìm hiểu khu kinh tế Nghi Sơn, được Phó Ban quản lý khu kinh tế Lê Thanh Hà, giới thiệu một cách tổng quan từ chủ trương của Bộ Chính trị, đến việc Chính phủ và tỉnh lập dự án được phê chuẩn và tổ chức thực hiện là một quá trình. Năm 2006, Ban quản lý khu kinh tế Nghi Sơn được thành lập quản lý một diện tích với 160.000 héc ta, bao gồm nhiều khu chức năng: Hóa dầu, xi măng, nhiệt điện, du lịch, cảng biển và một phần đảo Hòn Mê. Chính phủ, tỉnh và Ban quản lý khu di tích đã mời gọi các nhà đầu tư trong nước, các nhà đầu tư nước ngoài, hiện nay các nhà đầu tư Nhật Bản, Hàn Quốc, Cô oét đã đến đầu tư. Riêng cơ sở hạ tầng giao thông, điện nước, môi trường… là nguồn lực của nhà nước và địa phương. Ngoài ra, khu kinh tế Nghi Sơn còn xây dựng, quản lý, khai thác 8 khu công nghiệp với 28 khu dự án của tỉnh. Khu kinh tế Nghi Sơn là một đại công trường khổng lồ. Đúng như lời đồng chí Phó Ban quản lý cho biết, các anh khi đi kiểm tra, giám sát phải có người dẫn đường, không thì lạc ngay vì nguy hiểm. Tại đây có 25.000 công nhân đang làm việc ngày đêm. Chúng tôi được người hướng dẫn cùng đi mà cảm thấy như mình lạc vào ma trận. Khu kinh tế Nghi Sơn khi hoàn thành và khi tất cả đi vào vận hành sẽ là một khu kinh tế lớn, một khu công nghiệp hiện đại - một đô thị xanh, sạch. Đoàn chúng tôi người ghi chép, người ghi âm, người nhập tâm ai cũng muốn có tác phẩm về Nghi Sơn. Các nhà hội họa, điêu khắc đã phác thảo các bản vẽ và sẽ tham gia cuộc thi về biểu tượng khu kinh tế này. Theo lịch trình, buổi chiều đoàn tọa đàm, trao đổi về hợp tác, liên kết giữa Ban liên lạc với Hội văn nghệ, Hội nhà báo Thanh Hóa với mục tiêu đạt hiệu quả cao mà trước hết là việc sáng tạo tác phẩm về quê hương Thanh Hóa có giá trị tư tưởng - nghệ thuật.
Sáng hôm sau, ngày 25-10, đoàn đi thăm khu Sầm Sơn và FLC, ai cũng trầm trồ về sự thay da đổi thịt, về sự đổi mới của khu du lịch Sầm Sơn. Chắc chắn rằng từ nay Sầm Sơn sẽ thu hút khách du lịch tứ phương về đây nghỉ dưỡng và đi thăm những khu di tích lịch sử - văn hóa, những khu du lịch tâm linh, du lịch sinh thái nổi tiếng của tỉnh.
Mặc dù đoàn đã được nghe thông báo của đồng chí Phó bí thư về tình hình kinh tế - xã hội, chiều ngày 25-10, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy Trịnh Văn Chiến, mặc dầu thời gian của đồng chí rất eo hẹp, đồng chí đã dành sự quan tâm, tình cảm cho đoàn, đã để hơn môt tiếng rưỡi trò chuyện với anh em văn nghệ sỹ, nhà báo. Chúng tôi vô cùng xúc động. Đồng chí Bí thư đã cho biết những bứt phá của Thanh Hóa trong phát triển kinh tế - xã hội với những bước đi vững chắc và đồng chí cũng mong muốn anh chị em văn nghệ sỹ, báo chí xứ Thanh tại Hà Nội luôn hướng về quê hương có những đóng góp thiết thực cho sự phát triển của quê hương, nhất là về văn hóa, văn học nghệ thuật, báo chí. Theo đề nghị của đồng chí Bí thư muốn được nghe những ý kiến của anh chị em trong đoàn. Nhiều ý kiến đã được phát biểu một cách chân thành với những đề xuất, những mong muốn. Tựu trung có một số mong muốn và đề nghị như sau:
1. Khi đoàn đến các cơ sở đều thấy có khẩu hiệu: Phấn đấu thực hiện lời dạy Bác Hồ Thanh Hóa trở thành tỉnh kiểu mẫu. Anh chị em đều mong mỏi dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy đứng đầu là đồng chí Bí thư, Thanh Hóa vươn lên mạnh mẽ, đột phá đạt được những thành tựu xuất sắc về mọi mặt để sớm đạt được danh hiệu tỉnh kiểu mẫu.
2. Thanh Hóa là tỉnh có tiềm năng về du lịch với những di tích lịch sử - văn hóa nổi tiếng cả nước và thế giới, du lịch tâm linh, du lịch sinh thái, mong tỉnh có một chiến lược dài hạn về ngành công nghiệp không ống khói, thực hiện xã hội hóa, đẩy nhanh các tiến độ của các công trình đã có dự án. Ban liên lạc với nguồn các nghệ sỹ tài năng sẽ sẵn sàng tham gia đóng góp.
3. Thanh Hóa hàng năm có giải thưởng Lê Thánh Tông, giải thưởng 5 năm của UBND tỉnh về văn học nghệ thuật và báo chí. Tỉnh nên mở rộng quy định xem xét đến những tác phẩm có giá trị của anh chị em văn nghệ sỹ, báo chí đang sáng tạo ở các miền của Tổ quốc được trao giải(như một số tỉnh thành đã làm), đó là nguồn động viên cổ vũ, sáng tạo ra những tác phẩm có giá trị cho quê hương, đất nước.
4. Ban Liên lạc văn nghệ sỹ - nhà báo đồng hương Thanh Hóa tại Hà Nội là một tổ chức tự nguyện, nguồn kinh phí không có, gặp nhiều khó khăn trong hoạt động “Cơm áo không đùa với khách thơ”. Tỉnh đã quan tâm và ưu ái, mong rằng càng được quan tâm và ưu ái hơn nữa, hỗ trợ cho một quỹ đầu tư sáng tạo văn học nghệ thuật, báo chí, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững.
Trước khi lên đường trở về Hà Nội đoàn đã có buổi hội đàm và đối thoại với các thầy giáo và các em sinh viên trường Đại học văn hóa, thể thao, du lịch sôi nổi và bổ ích. Nhiều câu hỏi đặt ra rất thiết thực và lý thú. Những câu trả lời đáp ứng được yêu cầu của người hỏi. Ba cuộc trao đổi với Hội Văn nghệ, Hội Nhà báo, Trường đại học đã có những bản ghi nhớ. Thời gian tới Ban Liên lạc và các Hội, Trường sẽ bàn thảo chi tiết và ký chính thức về sự hợp tác, liên kết.
Trong đợt về quê lần này, nhiều nghệ sỹ, nhà báo đã có những sáng tác ngay tại chỗ như nhạc sỹ Lê Tịnh đã viết được 5 ca khúc, nhiều nghệ sỹ đã có đề cương sáng tác về Thanh Hóa. Mấy hôm ở Thanh Hóa, nhiều phòng ở của văn nghệ sỹ sáng đèn suốt đêm, các anh chị đang chỉnh lý lại những ghi chép, thu hoạch của mình và xây dựng đề cương viết, phác thảo những bản vẽ. Hy vọng đợt này anh chị em sẽ có những tác phẩm viết về quê hương Thanh Hóa.
Chuyến về nguồn, về với quê hương xứ Thanh đã thành công, là chuyến đi đầy ấn tượng để lại trong ký ức các thành viên của đoàn và của tỉnh.
Xin được cảm ơn Thường trực Tỉnh ủy, HĐND, UBND, MTTQ và các ban, ngành của tỉnh Thanh Hóa đã tạo điều kiện thuận lợi cho đoàn hoàn thành chuyến đi theo dự định và đạt kết quả như mong muốn.
Thanh Hóa - Hà Nội, ngày 26, 27 tháng 10 năm 2016 - L.X.Đ