Tầm quan trọng của việc nhận diện và ứng xử đối với mạng xã hội của cán bộ, đảng viên - Nguyễn Hải
-Phản ánh-
Trước sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội, đặt ra yêu cầu cấp thiết đối với việc nhận diện thông tin xấu độc và ngăn chặn hành vi đăng tải thông tin xuyên tạc, sai sự thật trên các phương tiện thông tin điện tử là rất quan trọng. Tuy nhiên, câu chuyện nhận diện và ứng xử phù hợp với mạng xã hội lại đang bộc lộ những bất cập, coi nhẹ vấn đề nhận thức dẫn tới việc nhận thức chưa đầy đủ và chưa đúng mức với tính chất nguy hiểm của mạng xã hội, một phần không nhỏ trong số đó là cán bộ, đảng viên, những người sẽ trở thành đối tượng đặc biệt quan trọng hướng tới của mạng xã hội.
Từ nhận diện...
Có thể nói mạng xã hội vừa là phương tiện vừa là công cụ, và dù ở hình thức nào cũng cần có cách hành xử phù hợp và kịp thời. Có một câu slogan của clip quảng cáo trên truyền hình rằng “khi công nghệ tiến lên phía trước sẽ không ai bị bỏ lại phía sau”, đó là khi chúng ta ở thế chủ động thì chúng ta sẽ không bị tụt hậu, còn nếu chúng ta vẫn cứ hời hợt, coi nhẹ và có cái nhìn không đầy đủ về mạng xã hội thì đến một lúc nào đó những người làm công tác quản lí, những người chịu tác động trực tiếp từ mạng xã hội sẽ bị tụt hậu, bị bỏ lại phía sau. Vậy mạng xã hội là gì? Một câu hỏi tưởng dễ trả lời nhưng hóa ra để có một khái niệm chỉn chu cả về ngữ cả về nghĩa quả thực không dễ như nhiều người vẫn nghĩ.
Theo Nghị định 72/2013/NĐ-CP thì “Mạng xã hội là hệ thống thông tin cung cấp cho cộng đồng người sử dụng mạng các dịch vụ lưu trữ, cung cấp, sử dụng, tìm kiếm, chia sẻ và trao đổi thông tin với nhau, bao gồm dịch vụ tạo trang thông tin điện tử cá nhân, diễn đàn, trò chuyện trực tuyến, chia sẻ âm thanh, hình ảnh và các hình thức dịch vụ tương tự khác”.
Theo Giáo sư, Tiến sĩ Trần Hữu Luyến trên Tạp chí Tâm lí học cho rằng “Mạng xã hội là một dịch vụ kết nối các thành viên cùng sở thích trên internet lại với nhau, với nhiều mục đích khác nhau”.
Từ đó có thể nói một cách dễ hiểu rằng mạng xã hội là môi trường để mọi người kết nối với nhau thông qua phương tiện là mạng internet. Trong môi trường đó sẽ có vô vàn các kết nối riêng lẻ từng người hoặc các nhóm người nhằm trao đổi về một lượng thông tin nào đó nhằm phục vụ cho các mục đích khác nhau. Chính từ đặc điểm, tính chất như vậy, biến mạng xã hội thành con dao hai lưỡi, với cả yếu tố tích cực lẫn tiêu cực đi song hành. Từ thực tế ấy đòi hỏi người tham gia mạng xã hội cần có phông kiến thức và độ hiểu biết nhất định để không vượt ra khỏi ranh giới mong manh giữa lành mạnh và không lành mạnh, giữa hợp pháp và phạm pháp...
Tại Hội thảo “Tương tác giữa báo chí và mạng xã hội” do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức, các nhà nghiên cứu cho biết, tính đến cuối 2015, số người truy cập mạng xã hội chiếm 30% đến năm 2017 tăng lên 48% dân số cả nước, tức là khoảng trên 46 triệu người. Trong đó, số người dùng mạng xã hội Facebook đạt 19,6 triệu (74,1%) lượng người dùng sử dụng, với khoảng 70% người dùng Facebook có độ tuổi từ 18-34. Ngoài mạng xã hội Facebook, ở Việt Nam cũng xuất hiện những mạng xã hội khác thu hút đông đảo các thành viên tham gia như Yahoo, Zalo, Zingme, Youtube, Viber... Đây thực sự là những con số biết nói, mạng internet hay mạng xã hội không nhỏ và hẹp như lâu nay chúng ta vẫn nghĩ.
Mạng xã hội là một sản phẩm văn minh của công nghệ thông tin, có nhiều tiện ích to lớn trong đời sống hiện đại, đó là lí do tại sao các con số thống kê về người dùng hằng năm liên tục tăng lên. Thế nhưng nếu chủ quan, đơn giản, nhiều người sẽ bị “lạc lối” trên mạng xã hội, thậm chí nguy hiểm hơn là vô hình trung gián tiếp tán phát những thông tin xấu độc, hoặc rò rỉ thông tin bí mật Nhà nước, gây hại cho cộng đồng; thậm chí tiếp tay cho các đối tượng chống phá Đảng, Nhà nước... Thực tế, trong thời gian qua, các thế lực phản động lưu vong ngoài nước cùng những phần tử cơ hội, thoái hóa biến chất trong nước đã sử dụng mạng xã hội như một loại vũ khí đăng tải không ít thông tin vu khống, bịa đặt, xuyên tạc... Từ đó gây hoài nghi, hoang mang trong dư luận, nhất là đối với một bộ phận trí thức và thanh niên, sinh viên - những người thường xuyên tiếp cận phương tiện này. Mục đích cuối cùng là làm cho cán bộ, đảng viên và người dân mơ hồ, dao động; từng bước tác động làm phai nhạt mục tiêu, lý tưởng, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ để đi đến chuyển hóa Đảng, chuyển hóa chế độ.
Các hành vi tiêu cực, như tung tin giả mạo, phát tán tin xấu độc, xuyên tạc, bịa đặt, phát ngôn gây thù ghét... chủ yếu tồn tại nhiều trên các trang mạng xã hội, một phần là bởi trong nhận thức của người sử dụng cho rằng mạng xã hội là môi trường ảo nên có thể tự do phát ngôn, tự do thông tin mà không phải chịu trách nhiệm nào hoặc cũng có thể có người bị người khác, tổ chức khác lôi kéo, dụ dỗ hoặc bị lợi dụng tài khoản vào các mục đích xấu, những điều đó được xem là mặt trái của mạng xã hội. Từ đó cũng có thể thấy tình trạng nhận diện mạng xã hội của một bộ phận không nhỏ người dùng chưa đầy đủ.
Tuy nhiên, nói đi cũng phải nói lại, chính nhờ mạng xã hội mà một số không nhỏ các vụ việc tiêu cực liên quan đến cán bộ, đảng viên và những thành phần xấu trong xã hội bị phanh phui ra ánh sáng. Chỉ cần gõ cụm từ “clip nhận hối lộ” vào mục tìm kiếm của google, sau 0,32 giây cho 133 nghìn kết quả, đa phần các clip có trong tìm kiếm đều do người dùng mạng xã hội cung cấp. Trong tháng 6 vừa qua, từ clip cảnh sát giao thông nhận mãi lộ được đăng trên mạng xã hội, công an Hà Nội đã xử lí nghiêm khắc và dứt điểm hai mươi cán bộ. Tháng 12 năm 2017 Tổng cục Hải quan đình chỉ tám cán bộ sau clip “làm luật” ở sân bay Nội Bài, và hàng loạt các vụ bảo mẫu bạo hành trẻ ở các trường mầm non tư thục, các vụ cướp giật ở Sài Gòn, các vụ xã hội đen thanh toán lẫn nhau... đều nhận kết cục xứng đáng của pháp luật khởi nguồn từ các clip, các bài đăng trên mạng xã hội.
Không ít những gương điển hình người tốt việc tốt trong xã hội được tôn vinh, biết bao hoàn cảnh khó khăn được sự chung tay giúp đỡ của cộng đồng. Như cô giáo Nguyễn Thị Thông ở Hậu Lộc, Thanh Hóa, mở lớp học tình thương dạy học cho trẻ em nghèo và tàn tật, đã được Chủ tịch nước gửi thư khen ngợi, hay trường hợp của anh Đặng Hữu Nghị ở Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, một mình nuôi hai con bị bại não bằng nghề hát dạo đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ từ cộng đồng, những quầy quần áo cũ, những quán cơm hai nghìn, những thùng bánh mì miễn phí và biết bao những mô hình người tốt việc tốt ngày ngày được nhân rộng.
Cũng nhờ có mạng xã hội, các doanh nghiệp không chỉ có được nguồn lợi doanh thu, mà quan trọng hơn, còn tạo dựng được uy tín cũng như thương hiệu sản phẩm thông qua sức lan truyền rộng lớn và nhanh chóng của mạng xã hội với hàng loạt các trang Fanpage trên Facebook từ các nhà mạng viễn thông Vinafone, Mobifone, Viettel, đến các ngân hàng, các thương hiệu thời trang, trung tâm mua sắm... Những điều đó đã và đang góp phần làm cho xã hội, làm cho đất nước ngày một phát triển hơn, tốt đẹp hơn, đáng yêu, đáng quý và đáng trân trọng hơn.
Đến cách ứng xử với mạng xã hội...
Từ nhận diện đến ứng xử với mạng xã hội là một quá trình, quá trình đó đòi hỏi người dùng không chỉ tỉnh táo mà còn cần đến sự hiểu biết, đặc biệt với cán bộ, đảng viên lại càng quan trọng. Mạng xã hội với đặc trưng nổi bật mang tính cá nhân, tính tương tác cộng đồng cao nhưng lại là không gian ảo rất khó kiểm chứng, kiểm soát thông tin và các mối quan hệ. Vì vậy, người sử dụng mạng xã hội rất dễ bị “lạc lối”. Đặc biệt, với người dùng là cán bộ, đảng viên, công chức, người tham gia các đoàn thể xã hội thì việc dùng mạng xã hội tuy chỉ là trang cá nhân nhưng có thể gây ảnh hưởng tới uy tín của tập thể, đoàn thể họ đang công tác. Việc đăng tải những thông tin, hình ảnh liên quan đến đơn vị mình hoạt động nếu thiếu cân nhắc có thể gây ra những nguy hại khôn lường. Đã có không ít trường hợp người dùng mạng xã hội từ vô tư, dễ dãi đăng tin bài, trích dẫn đường link hoặc share các bài có nội dung không đúng với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, đi ngược lại với văn hóa, thuần phong mĩ tục của dân tộc dẫn đến vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức xã hội.
Thời gian vừa qua, cộng đồng mạng, rồi báo chí dành nhiều giấy mực, thời gian quan tâm đến việc quận Cái Răng, thành phố Cần Thơ tự ra văn bản quy định nhân viên trong các cơ quan, tổ chức, chính quyền ở địa phương đó phải thực hiện việc kê khai tài khoản mạng xã hội cá nhân. Rồi Thừa Thiên - Huế chặn truy cập mạng xã hội ở cơ quan, công sở nơi làm việc... còn khá nhiều vụ việc khác mà chúng ta hoặc chưa biết hoặc biết mà chưa tiện nói về các cách thức ứng xử với mạng xã hội. Rõ ràng, ở một góc độ nào đó chúng ta đang có một số cách ứng xử chưa thực sự chuẩn mực, vẫn còn nhiều biểu hiện cục bộ, lúng túng trong quản lí. Trao đổi với chúng tôi về vấn đề này, ông Lê Văn Vinh Trưởng Ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối các cơ quan tỉnh Thanh Hóa cho biết, lâu nay chúng ta ứng xử với mạng xã hội luôn trong thế bị động, chủ yếu là đối phó vì vậy đôi khi chúng ta vẫn thấy ở đâu đó, chỗ này hay chỗ khác có sự vụng về, độc đoán theo kiểu không quản được thì cấm. Tuy có thể đó không phải là sai nhưng nhìn về mặt lâu dài thì rõ ràng phương pháp đó cần thiết phải xem lại. Việc ứng xử chưa đúng, chưa chuẩn đối với mạng xã hội mấu chốt nằm ở nhận thức của người dùng nói chung và cán bộ, đảng viên cũng như các nhà quản lí nói riêng. Nhiều người vẫn giữ quan điểm xem mạng xã hội như một trò chơi, một sân chơi nho nhỏ dành riêng cho giới trẻ hay một nhóm người không đáng kể, một thế giới ảo không tác động nhiều đến đời sống thực. Nếu vẫn cứ duy trì cái suy nghĩ đó chúng ta sẽ tụt hậu và nhận rất nhiều quả đắng từ thực tế.
Có nên xem mạng xã hội là một nguồn tài nguyên? Đó là nội dung chúng tôi trao đổi trực tiếp với ông Nguyễn Quốc Uy, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Tuyên giáo tỉnh ủy Thanh Hóa. Ông Nguyễn Quốc Uy cho rằng cần phải xem mạng xã hội là một dạng tài nguyên, từ đó sẽ hình thành tư duy khai thác, vấn đề là cần phải khai thác làm sao cho có hiệu quả. Nếu chúng ta ứng xử nhanh nhạy, hợp lí và tạo được làn sóng hiệu ứng tốt, định hướng được dư luận nghĩa là chúng ta đã khai thác mạng xã hội có hiệu quả và ngược lại, nếu làm không tốt, vô hình trung chính chúng ta lại trở thành công cụ cho các đối tượng mưu đồ xấu. Tỉnh táo và có phông văn hóa cộng với vốn kiến thức đủ rộng thì mỗi cán bộ, đảng viên của chúng ta sẽ làm chủ được mạng xã hội.
Lấy cái đẹp dẹp cái xấu...
Giữa ngồn ngộn thông tin hằng ngày đủ thứ thượng vàng hạ cám, quan điểm về đẹp, xấu, thật, giả thì việc đòi hỏi một sự rạch ròi có chăng là xa xỉ. Vấn đề đặt ra là ai là người làm cái việc “rạch ròi” ấy?
Ông Lê Văn Vinh cho rằng, trách nhiệm trước tiên là ở cấp quản lí, ở trung ương là Bộ, ở tỉnh là sở Thông tin và Truyền thông, ngành này được ví như người cảnh vệ, làm nhiệm vụ quản lý, thu thập, sàng lọc, phòng ngừa và cảnh báo thông tin trên internet nói chung và mạng xã hội nói riêng. Tuy nhiên, không gian mạng thực sự là một không gian rộng lớn và phức tạp không khác gì không gian địa lí thực, nếu chỉ mình ngành Thông tin và Truyền thông xắn tay thì e rằng khó mà làm tốt hết mọi việc được. Từ thực tế đó đặt ra vấn đề liên kết giữa các ngành, các cấp, đặc biệt là thái độ, trách nhiệm, cách thức nhận diện và ứng xử của mỗi cán bộ, đảng viên trong từng cơ quan, từng ngành, từng cấp.
Vai trò của người đứng đầu trong mỗi cơ quan, tổ chức cũng như vai trò, trách nhiệm của các nhà quản lí cả về mặt Đảng và mặt Nhà nước cần phải được phát huy tối đa, đó là quan điểm của ông Nguyễn Quốc Uy. Thêm vào đó, ông Nguyễn Quốc Uy cho rằng, việc buông lỏng quản lí hay hời hợt trong nắm bắt tình hình công việc, tư tưởng, tình cảm và tâm lí của cấp dưới trong nội bộ mỗi cơ quan, mỗi ngành sẽ tạo điều kiện cho những luồng thông tin xấu, độc len lỏi và phát tán. Đẩy mạnh công tác giáo dục tư tưởng, mở các buổi tọa đàm, các lớp tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ đi kèm với giáo dục chính trị, tư tưởng, đưa nội dung nhận diện và ứng xử với thông tin trên mạng internet và mạng xã hội vào các buổi nói chuyện, sinh hoạt chi bộ ở cơ sở... những điều này đã được Ban Tuyên giáo tỉnh ủy thực hiện triệt để bằng tất cả các kênh, đến tất cả các cấp.
Chủ động và tích cực là hai cụm từ được dùng khá nhiều đối với công tác tuyên truyền. Nhưng ai là người tuyên truyền và tuyên truyền cho ai? Chắc chắn không phải việc riêng của ngành tuyên giáo. Có câu “đảng viên đi trước, làng nước theo sau” nhằm đề cao tính tiên phong gương mẫu đi đầu của những người đảng viên chân chính, đó sẽ là những người đầu tiên được tuyên truyền và đi tuyên truyền. Ông Lê Văn Vinh phân tích thêm, người đảng viên không phải hơn quần chúng ở hai chữ đảng viên, mà hơn ở mặt nhận thức, hơn ở mặt tiếp cận và ứng xử với các vấn đề liên quan đến Đảng, đến Nhà nước. Nghĩa là đảng viên phải đem cái hơn đó để nói cho nhân dân hiểu và phân biệt được thông tin tốt, xấu, thật, giả khi tiếp xúc với mạng internet cũng như mạng xã hội. Mỗi người đảng viên hãy luôn chủ động, tích cực tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, làm cho nhân dân thấy rõ tính hai mặt của mạng xã hội, nhất là mặt tiêu cực, tác động do âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch chống phá, tránh tình trạng vô tình tiếp tay cho các hoạt động chống phá và các hành vi tiêu cực, phản cảm, thiếu văn hóa trên mạng xã hội. Đồng thời tăng cường sự giám sát, phát hiện thông tin sai phạm được phản hồi lại từ cộng đồng.
“Muốn đi xa thì đi một mình, muốn đi nhanh thì đi cùng nhau”, vịn vào trường hợp này cũng có cái lí đúng, đúng ở chỗ chúng ta cần nhanh chóng làm chủ không gian mạng nói riêng và mạng xã hội nói chung để tránh những sự việc đáng tiếc xảy ra như thời gian qua. Đúng ở một điểm nữa là nếu chúng ta cứ đứng ngoài ra rả nói thì hiệu quả mang lại không cao bằng việc chính chúng ta tham gia vào mạng xã hội. Khuyến khích thành lập và xây dựng những tài khoản trên mạng xã hội có sự đầu tư thích đáng từ nhà nước để tạo thành những kênh truyền thông lớn nhằm định hướng và nâng cao nhận thức cho chính người sử dụng mạng xã hội là một việc đáng làm. Trong thời đại “thế giới phẳng”, “cuộc sống số”, thông tin đang dần trở thành nhu cầu thiết yếu của mọi cá nhân, tổ chức. Thông tin được khai thác trên mạng Internet nói chung và trên mạng xã hội nói riêng có nội dung ngày càng đa dạng, phong phú, nhiều chiều, dễ dẫn đến người sử dụng chịu sự tác động của không ít thông tin bịa đặt, xuyên tạc. Hơn ai hết, cán bộ và đảng viên phải tích cực và chủ động trang bị cho mình không chỉ kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ mà cả kiến thức xã hội đủ rộng để từ đó thận trọng trong phát ngôn, đăng tải, bình luận trên mạng xã hội. Mỗi đảng viên phải là một chiến sĩ trên mặt trận tuyên truyền, luôn luôn kiên quyết, kiên trì đấu tranh với các luồng thông tin xấu, không để các thế lực thù địch lợi dụng thông tin tiêu cực dẫn dắt người dân. Qua đó góp phần thực hiện tốt Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, cũng như những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ và đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội trên cả nước.
N.H