Hỏi thăm đúng địa chỉ, vừa vào nhà tôi nhận ngay ra người đàn bà gần sáu mươi tuổi và người phụ nữ tuổi trung niên là mẹ con cô Hồng, bé Na ngày trước. Tôi tự giới thiệu, tên mình là Vuông, liên lạc đại đội hồi năm 1973 và nhìn bà Hồng như muốn hỏi xem bà còn nhớ tôi không nhưng bà lắc đầu bảo, hồi chiến tranh, nhà lúc nào cũng có bộ đội đóng quân nên bà không thể nhớ được ai cả.
Tôi nhắc lại đầy đủ cả họ tên của các thủ trưởng đại đội nhưng bà vẫn một mực lắc đầu. Cô Na hỏi: “Bác Vuông nhớ kỹ thế, sao mẹ không nhớ ra ạ?”.
Bà Hồng vẫn lắc đầu.
Tôi nhìn lên bàn thờ, thấy có ảnh cụ Sen, ảnh bác Hựu, bà nội và mẹ đẻ của bà Hồng, vội xin thắp hương. Bà Hồng đứng ở góc bàn thờ bên trái vái đáp tạ. Rồi khi mời khách ra bàn uống nước, bà kể: “Nội tôi mất cách đây bảy năm, cụ thọ chín tư tuổi. Mẹ tôi mất năm ngoái, chỉ được bảy mươi thôi. May quá, trước khi chết các cụ đã thấy trong nhà có người đàn ông! - Nói đến đấy, bà Hồng bảo cậu con trai - Con đi tìm bố về, có khách”.
Cậu thanh niên lấy xe máy phóng đi. Cô Na cứ ngồi nhìn tôi với vẻ dò hỏi. Tôi tiếp tục nhắc thêm vài chuyện cũ nhưng bà Hồng vẫn bảo, không nhớ.
Cậu thanh niên chở về một ông khoảng ngoài sáu mươi tuổi, bà Hồng vội nói: “Bố nó à! Chú Vuông hồi trước đóng quân ở nhà mình. Chú ấy đi công tác, ghé thắp hương cho các cụ”.
Người đàn ông quét cái nhìn sắc ngọt về phía tôi và hỏi cộc lốc: “Anh đóng quân hồi nào?”. Tôi đáp: “Dạ! Từ 15 tháng Giêng năm 1973”.
Ông ta hỏi lại: “Thật chứ?”. Hơi bị phật ý nhưng tôi vẫn cố bình thản nói: “Anh ạ, ngày trước tôi đóng quân trong nhà ta gần mười tháng, nay mới có dịp ghé thăm. Rất tiếc cụ Sen, bác Hựu đã về với tổ tiên. Tôi đã thắp hương xong, giờ tôi xin phép gia đình!”.
Tôi đứng lên, chào từ biệt. Không có ai tiễn tôi cả. Sực nhớ ở đây còn có một nhà quen nữa nên tôi tranh thủ ghé chơi. Lúc về, khi xe vừa sang đầu làng khác thì thấy cô Na đã đứng đợi sẵn. Tôi dừng. Na tươi cười mời tôi vào ngôi nhà ba tầng bên đường, có vườn cau, ao cá. Tôi khen: “Nhà cháu vừa giầu, vừa đẹp!”. Na hồn nhiên nói cười khác hẳn với lúc ở nhà mẹ cô và khoe: “Anh chồng cháu khéo tay lắm, cứ cầm con dao bay đi gõ công trình là có tiền ngay. Không ít thì nhiều, ngày nào cũng kiếm được bác ạ. Dinh của mẹ cháu, bác vừa vào chơi cũng do anh ấy xây đấy. Vợ chồng cháu còn một dinh trên tỉnh nữa”. Tôi khen: Các cháu đúng là con mẹ Hồng”. Na pha trà mời tôi uống và tha thiết muốn tôi ở lại ăn bữa cơm rau dưa. Cô bấm máy định gọi chồng về nhưng tôi từ chối là đang còn phải ghé thăm một vài nơi nữa. Na xịu mặt, buồn buồn rồi cô bỗng nhìn thẳng vào mắt tôi, hỏi: “Bác Vuông ạ, bác... bác có phải là bố cháu không?”.
Tôi sững người, nói: “Thật tiếc! Lúc bác gặp mẹ Hồng, cháu đã được 15 ngày tuổi rồi. Cháu sinh ngày 1-1-1973 đúng không?”. Na: “Vâng! Bác nhớ kỹ thế?”. Tôi đáp: “Bác phải nói kỹ như vậy để cháu tin - Tôi cười nhìn Na, nói tiếp - Nếu được cô con gái như cháu, bác phải làm một trăm mâm cỗ để ăn mừng”. “Khổ thân mẹ cháu!”. Thốt lên xong, Na rầu rầu kể về người bố dượng...
Ông Hộc lấy mẹ cô năm bà 39 tuổi. Làm khán chợ nên ông hay giúp bà Hồng, khi bày hàng, khi vào xóm xin cho bà xô nước để làm tươi rau... Khi bà Hồng dẫn ông về nhà đặt vấn đề với cụ Sen và bác Hựu, hai người đồng ý ngay. Riêng Na phản đối quyết liệt. Nhưng rồi khi mẹ cô mếu máo nói: “Nhà phải có đàn ông con ạ. Nhà ta bốn người toàn phụ nữ, con đi lấy chồng. Nhà đã có hai bà già, sắp tới mẹ cũng già thì biết dựa vào đâu?”. Nghe mẹ nói bằng nước mắt, cô Na không phản đối nữa.
Ông Hộc làm rể bác Hựu như chuột sa chĩnh gạo. Cụ Sen, bác Hựu đều là người hiền lành. Bà Hồng khỏe mạnh, chăm chỉ đảm đang, khéo cư xử nên đời ông ta tươi lên phơn phớn. Ba năm ông cho ra đời hai cậu con trai.
Cô Na kể, bố dượng cô là người khỏe ghen. Hồi còn cụ nội, bà nội cô, ông ta ghen ngấm ngầm. Từ ngày hai cụ khuất núi, ông ta cho mình được quyền chủ suý nên rất gia trưởng... Kể đến đấy, Na lại thốt lên câu lúc trước: “Khổ thân mẹ cháu!”.
Biết mình cũng chả làm được gì lại đến lúc phải đi cho kịp một cuộc hẹn khác, tôi nói lời động viên Na, nhờ cô gửi lời chào sức khỏe đến bà Hồng và hẹn có dịp tôi sẽ quay lại.
*
Khi tôi đeo ba lô đến nhà C bộ làm liên lạc, chính trị viên Cư chỉ cho cái phản rộng, gỗ đã lên nước đen bóng như mun bảo đó là giường của tôi. Cái phản nằm giữa một bên là hông bàn thờ, một bên là vách liếp nứa ngăn với buồng của gia chủ. Phía bên kia bàn thờ là hai tấm phản đơn bằng gỗ thùng ghép, giường của anh Cư và anh Hớn, thủ trưởng quân chính đại đội.
Tôi đang sắp xếp chỗ thì trong buồng vọng ra tiếng trẻ khóc và tiếng ru giọng con gái trẻ măng: “à ơi... Mai sau dù có bao giờ/ Đốt lò hương ấy so tơ phím này”.
Ngay sau đó có tiếng của một cụ bà: “Nó đã biết gì mà cháu ru thế? Đưa bà bế cho, ra ăn cơm đi!”.
Chuông điện thoại reo. Thủ trưởng Hớn nhận điện xong, chỉ sau mười lăm phút, đại đội tôi hành quân lên thị xã bốc hàng quân dụng chuyển vào chiến trường. Chúng tôi ăn tết ngay ở ga tàu hỏa.
Trong thời gian này chính trị viên Cư cho tôi biết, cô cháu gái tên là Hồng của cụ Sen mới sinh con ở tuổi chưa đầy mười tám. Cô Hồng là con liệt sỹ, học rất giỏi. Anh Cư còn kể thêm, bà cụ Sen góa chồng từ lúc chưa đầy hai mươi tuổi, cụ ở vậy nuôi bác Hựu. Năm 1954, bác Hựu đi bộ đội và hy sinh ở mặt trận Điện Biên khi bác gái đang còn mang thai bé Hồng. Bé Hồng lớn lên là cô gái thông minh khỏe mạnh, xinh đẹp. Hai mẹ con bà cụ Sen rất hy vọng. Khi cô Hồng học lên lớp 10 thì trúng cái giải nhì thi văn học sinh giỏi toàn tỉnh. Đùng một cái, cô bị hoang thai.
Sau đợt công tác, trở lại nhà cụ Sen, tôi mới nhìn thấy rõ mặt Hồng. Cô còn quá trẻ. Thật tội nghiệp ở tuổi này mà cô phải bỏ học, phải nuôi con mọn. Thái độ của Hồng khá lặng lẽ.
Tôi có được cuộc nói chuyện trực tiếp với Hồng sau đó ít ngày. ấy là lần tôi đang rửa bát ở bể nước, cô đi đến và nói nhỏ: “Anh Vuông cứ để đấy em, con trai ai lại rửa bát?”. Tôi đùa vui bằng câu vè: “Làm trai rửa bát quét nhà/ Vợ kêu thì dạ, bẩm bà con đây!”. Hồng đỏ mặt, nói nhỏ: “Bao giờ có vợ hẵng hay. Bây giờ thì không nên. Để đấy em”.
Tôi nhường việc rửa bát cho Hồng. Nhân đây, tôi cũng nói thêm về nhiệm vụ không chính thức của người liên lạc. Thường thì bộ đội ăn cơm tập trung nhưng vì do nhà ăn chưa kịp làm, thủ trưởng cho phép bộ đội mang cơm về nhà dân ăn. Tôi ít tuổi nhất C bộ lại là lính trơn nên ăn cơm xong rửa bát là việc hiển nhiên.
Để đổi lại việc Hồng rửa bát giúp, tôi lo gánh nước đổ đầy cái bể đủ cho ba bộ đội, ba phụ nữ và một trẻ sơ sinh sử dụng. Mỗi ngày dùng hết khoảng mười gánh nước; giếng gần, sức trai nên tôi chỉ coi đó là tập thể dục.
Một lần hành quân đi bắn đạn thật, tôi bị mất một quả lựu đạn. Trĩu nặng sợ hãi, khi hành quân về, tôi bỏ cơm, sốt li bì.
Chính trị viên Cư đi công tác, đại đội trưởng Hớn rất lo lắng cho tôi, anh dùng bài thuốc đánh gió học được thời đi B, vần tôi ra cạo. Tôi tỉnh dần lại và kể về chuyện mất lựu đạn. Anh Hớn nghe xong thất kinh. Anh vội dắt xe đạp rời nhà đi đâu đó một lúc lâu. Khi về, anh nhìn tôi lắc đầu. Anh kể, anh đã đi gặp trợ lý quân giới tiểu đoàn xin hướng giải quyết nhưng chỉ được trả lời là phải tìm cho ra quả lựu đạn.
Đêm đó tôi trằn trọc mãi đến gần sáng mới thiếp đi được. Tiếng còi báo sáng, anh Hớn đi tập thể dục cùng bộ đội. Sốt, buồn và sợ làm tôi cứ nằm im, cắn môi trào nước mắt khóc thầm.
Hồng mang đến cho tôi một bát cháo hành thơm nức và một gói bọc báo nặng trịch. Cô bảo nhỏ với tôi, cô đã biết hết sự tình. Cô dở gói bọc báo ra. Là một quả lựu đạn. Tôi suýt kêu lên rồi ôm lấy quả lựu đạn, trố mắt nhìn để khẳng định xem có phải là nó không? Hồng tủm tỉm cười, nói nhỏ: “Anh Vuông ăn cháo đi! Cháo trứng hành hoa, ăn nóng là khỏi sốt đấy”.
Có tiếng bé Na ọ ẹ, Hồng vội đi ra sân vòng xuống bếp để vào buồng.
Hết lo, tôi húp một hơi gọn cả bát cháo rồi “khà” lên một tiếng và tiếp tục ngắm quả lựu đạn.
Hồng vào lấy bát đem rửa, tôi bất chấp ôm riết lấy cô. Hồng lắc người chối từ nhưng tôi vẫn cứ ôm. Từ người cô thoang thoảng phả ra mùi sữa mẹ thơm lìm lịm. Tôi ôm cô mà không biết hôn thế nào nhưng chưa bao giờ tôi có cảm giác rung động mãnh liệt đến thế.
Tôi yêu Hồng từ buổi sáng đó. Còn Hồng phải đến hơn hai tháng sau mới dè dặt chấp nhận. ở chung một nhà nhưng chúng tôi chỉ có thể yêu nhau bằng mắt và bằng những lá thư bí mật trao vội cho nhau, bằng những ý nghĩ thao thiết mỗi đêm, khi hai người chỉ cách xa nhau bằng một liếp nứa mỏng.
Vào một ngày nghỉ, anh Cư rủ tôi đi bắt cua đồng về cải thiện. Nhưng ra đến chỗ vắng, anh nói rõ, anh đã phát hiện ra tôi có dấu hiệu không bình thường với Hồng. Anh nói, tôi đang có chí tiến thủ, có tiền đồ, nếu tôi vấp vào chuyện trai gái với một phụ nữ trẻ hoang thai thì không được. Tôi thú nhận với anh Cư, tôi yêu Hồng bởi cô là người thông minh nhân hậu. Việc cô nhỡ nhàng chỉ là sự cố trong đời người con gái nhẹ dạ. Hồng là con liệt sỹ, phải thương lấy mẹ con cô ấy. Chính trị viên cảnh báo sự nông nổi của tôi. Anh còn nghiêm khắc nói: “Nếu cậu lợi dụng hoàn cảnh của Hồng để thỏa mãn sự tò mò ham muốn của kẻ mới lớn thì đừng có trách anh cạn nhẽ”. Tôi cãi: “Báo cáo thủ trưởng, em còn chưa biết hôn thế nào?”. Anh Cư bật cười: “Yêu vào rồi, cậu sẽ thành ma quỷ hết!”.
Biết tôi và đại đội trưởng hợp nhau, anh Cư giao tôi cho anh Hớn ngăn chặn. Nhưng anh Cư đã nhầm. Anh Hớn không tra hỏi tôi điều gì mà bảo tình yêu nó phải thế. Anh còn bật mí, anh đã khảo Hồng, biết cô bán đi một bên đôi bông tai để lấy tiền nhờ mua quả lựu đạn chợ đen cho tôi, anh rất cảm động chuyện đó. Anh bảo tôi, thích thì cứ yêu nhưng dặn, phải kín đáo và phải giữ gìn, không được làm hại đời cô ấy một lần nữa.
Tôi đem hết cả những điều anh Hớn nói, viết một lá thư dài cho Hồng. Cô nhanh chóng hồi đáp một thư cũng rất dài và thấm loang vết nước mắt. Thường thì nhận thư của Hồng, đọc xong, tôi đốt đi nhưng lá thứ này tôi đã nhai nhuyễn, chiêu nước, nuốt hết vào bụng.
Chúng tôi cầm cự thêm hai tháng trong mối tình qua những bức thư thì một cơ hội vàng tung cánh tự do bất ngờ đến.
Cái đồng hồ báo thức của chỉ huy hết đát bị hỏng. Biết tôi có cô em họ làm ở cửa hàng bách hóa thị trấn gần quê, anh Cư cho tôi mượn xe đạp về phép thăm nhà một ngày với điều kiện phải mua được chiếc đồng hồ báo thức. Tôi mừng quá, thư đàm với Hồng, rủ cô về quê tôi ra mắt... Hồng từ chối nhưng lúc 5 giờ sáng, đạp xe ra đến núi Trinh Văn tôi đã thấy Hồng chờ sẵn. Dọc đường Hồng kể, cô đấu tranh suốt đêm rồi... liều. Cô đã nhờ Cúc, bạn cô bán hộ gánh rau. Hồng nói với tôi phải cố làm sao ba giờ chiều cho cô về. Tôi nói để Hồng yên lòng, chúng tôi có tất cả mười tiếng, đạp xe đi về chỉ mất sáu tiếng, còn những bốn tiếng để ở chơi nhà tôi.
Mẹ đón chúng tôi vui mừng quá đỗi. Cái Hằng, em tôi xung phong lo việc mua đồng hồ báo thức và đi chợ mua thức ăn về đãi khách quý.
Lát sau nó về, một tay cầm cái đồng hồ báo thức mới cứng, một tay lái chiếc xe đạp, hai bên ghi đông treo nào là con cá chép vàng ươm, nào là rau quả với cặp bánh đa vừng. Nó tranh phần mẹ đi làm các món để đãi chị dâu tương lai. Hồng xin phép xuống bếp phụ với em gái tôi.
Tôi kể với mẹ, Hồng là con liệt sỹ, đã học lớp 10 và dấu nhẹm chuyện Hồng đã có con. Mẹ tôi chỉ ngồi nhai trầu và luôn luôn cười gật đầu.
Bữa cơm thịnh soạn đãi khách quý được dọn lên. Mẹ tôi ngồi ngây người sung sướng tiếp miếng ngon nhất cho Hồng. Bà nhìn Hồng đầy yêu thương, tin cậy. Trong khi đó thì cái Hằng mặt cứ lầm lì, thỉnh thoảng có tiếp thức cho Hồng nhưng thái độ gượng gạo chứ không nhiệt thành như lúc tôi và Hồng vừa về.
Cơm xong, Hằng nháy tôi ra vườn. Nó độp hỏi: “Anh Vuông! Chị Hồng có vấn đề phải không?”. Tôi hỏi: “Vấn đề gì?”. Hằng nói luôn: “Chị ấy đã có con, em ngửi thấy toàn mũi sữa”.
Tôi đành kể nhanh với em gái hoàn cảnh của Hồng, tình yêu tôi mang ân Hồng... Không cho tôi nói hết, Hằng ngắt lời bằng câu: “Anh không được ấm đầu thế!”.
Hồng đã đoán ra thái độ của Hằng. Trên đường về, tôi đã kể lại hết với Hồng. Cô rất buồn nhưng lại bảo với tôi, Hằng quyết liệt thế là đúng. Cô không xứng đáng làm dâu gia đình tôi.
Tôi vẫn tiếp tục năn nỉ Hồng để cô hiểu tình yêu của mình. Dần dần Hồng cũng vui lên. Nhưng khi về nhà Hồng thì có chuyện động trời. Cô Cúc đã phản bội Hồng. Hồng đã trao nhầm cái lẫy nỏ thần tình yêu của chúng tôi vào tay Cúc. Cô ta đã rỉ tai với nhiều người chuyện Hồng bí mật về chơi quê tôi. Anh Cư cầm cái đồng hồ, vỗ vai tôi nói: “Thế này thì công ít tội nhiều rồi!”.
Đơn vị tôi đi chiến trường. Ba tháng hành quân, tôi viết cho Hồng hai mươi tám lá thư nhưng không nhận được hồi âm nào. Từ đấy cho đến bốn mươi năm sau tôi mới trở lại quê Hồng...
*
Chuông điện thoại reo làm ngắt mạch nghĩ của tôi. Nhìn thấy số của cô Na trong máy, tôi mừng mừng hỏi: “Na à? Bác Vuông đây!”. Không có tiếng đáp. Tôi nhắc lại: “Bác Vuông đây! A lô!”.
Có tiếng bà Hồng. Giọng bà run run: “Chào anh! Cảm ơn anh đã về thắp hương cho bà và mẹ em. Anh đi mạnh khỏe nhé. Thôi, anh đừng về làng em nữa, anh Vuông nhé. Chào anh!”.
Bà Hồng tắt máy. Tôi vội bấm lại số của cháu Na mấy lần nhưng máy vẫn bị ngắt.
Tôi buồn lắm nhưng khi định thần lại liền đoán rằng, ngôi nhà của bà Hồng đã có người đàn ông trụ cột. Có lẽ sự có mặt của tôi, dù là một khoảnh khắc làm khách, cũng không tốt cho cuộc sống gia đình của bà, nên bà không muốn tôi trở lại chăng? Vâng! Có lẽ là như thế!
L.N.M