Hướng đi mới của Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh - Thy Lan
Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh đã đi qua chặng đường 26 năm (1994-2020) với nhiều tên gọi trước đó: Bạn đường, Người bạn văn hóa, Hành trình, Văn nghệ Thanh Hóa... Trên những hành trình ấy, Tạp chí đã luôn vận động, phát triển đáp ứng những đòi hỏi, những yêu cầu độc giả ở từng giai đoạn lịch sử khác nhau. Không ngừng thích ứng và vươn lên mạnh mẽ, đứng vững trước sức tác động của nền kinh tế thị trường, giữ vững chất lượng tác phẩm và đường lối văn nghệ của Đảng, Nhà nước. Tạp chí văn nghệ xứ Thanh là một trong các cơ quan báo chí của tỉnh, với đặc thù là báo văn nhưng vẫn cùng lúc làm tốt hai nhiệm vụ song song đó là vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị vừa làm tốt vai trò bà đỡ cho tác giả, tác phẩm văn học nghệ thuật. Bên cạnh đó Tạp chí còn là cơ quan ngôn luận của Hội VHNT tỉnh, đại diện cho tiếng nói văn nghệ sĩ, nơi công bố các tác phẩm chất lượng của hội viên, đồng thời làm tốt việc phát hiện, bồi dưỡng nguồn tài năng văn học trẻ trở thành lớp kế cận vừa có tâm vừa có tài.
Các thế hệ lãnh đạo, cán bộ của Tạp chí: nhà văn Lê Xuân Giang, Từ Nguyên Tĩnh, Mạnh Lê, Hoàng Trọng Cường, Thanh Sơn... đều là các nhà thơ, nhà văn, họa sĩ đầy tâm huyết, xây dựng Tạp chí từ những buổi đầu chập chững cho đến hôm nay những người kế nhiệm thuộc thế hệ 8x, 9x vững bước trên con đường văn học nghệ thuật gập ghềnh chông gai. Những cán bộ, biên tập viên Tạp chí đã và đang cố gắng làm tròn sứ mệnh mà các thế hệ cha anh đi trước trao lại, bắt nhịp thời đại mình đang sống, đồng hành cùng quê hương đất nước, mang đến cho bạn đọc những bữa tiệc thẩm mỹ giàu chất nhân văn.
Làm thế nào để văn học nghệ thuật là món ăn tinh thần, làm thế nào để mỗi tác phẩm văn học nghệ thuật thực sự là những sản phẩm văn hóa có giá trị? Làm thế nào để nâng cao thị hiếu thẩm mỹ và năng lực cảm thụ văn chương cho công chúng bạn đọc và giới trẻ? Đi tìm câu trả lời cho những hỏi ấy là hành trình của sự cố gắng và nỗ lực mà mỗi người làm công tác tại Tạp chí và những người sáng tác cần cùng nhau từng bước giải mã và khẳng định. Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh đang từng bước đổi mới và hoàn thiện mình bằng tất cả sự nhiệt huyết và bản lĩnh với tâm thế là những chiến sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng.
Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy rằng: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, nhận thức rõ về vị trí, vai trò của cán bộ và công tác tổ chức cán bộ, nhiều năm qua Ban lãnh đạo của Tạp chí đã không ngừng củng cố, hoàn thiện dần đội ngũ cán bộ, bổ sung kịp thời nhân lực còn thiếu theo hướng tinh gọn, sàng lọc, phân nhiệm cụ thể, phát huy nguồn lực cán bộ ít nhưng hiệu quả.
Trong hoạt động chuyên môn, Tạp chí không ngừng học tập các cơ quan báo chí bạn trong Tỉnh, các cơ quan báo chí Văn nghệ cả nước, vừa làm tốt nhiệm vụ chính trị, vừa làm tròn sứ mệnh tờ báo văn. Một mặt chủ động đề xuất và tiếp thu ý kiến của các cấp lãnh đạo, mặt khác luôn cầu thị, lắng nghe ý kiến đóng góp của cộng tác viên, bạn đọc trong và ngoài tỉnh để tinh chỉnh Tạp chí ngày càng hoàn thiện cả về chất và lượng.
Bên cạnh tranh thủ ý kiến của các cấp lãnh đạo và độc giả, Ban Biên tập cũng luôn chủ động và tích cực tìm hướng đi mới bằng những việc làm chi tiết, cụ thể như thường xuyên tổ chức các buổi giao ban tuần, tháng, kỳ qua các cuộc họp BBT trực tiếp hoặc trực tuyến hàng ngày. Việc này vừa đảm bảo cho cán bộ, nhân viên Tạp chí có điều kiện tiếp cận nhiều hơn với công nghệ thông tin đồng thời nhanh chóng, kịp thời cập nhật những thông tin mới trong công tác biên tập và khai thác bài vở được diễn ra thường xuyên, liên tục...
Lực lượng cán bộ phóng viên, biên tập của Tạp chí khá mỏng, khó có thể nắm bắt và triển khai hết các mặt đời sống trên địa bàn toàn tỉnh cũng như trên cả nước, do đó việc xây dựng đội ngũ cộng tác viên là vô cùng cần thiết. Ba năm trở lại đây Tạp chí thường xuyên tổ chức họp mặt cộng tác viên để trao đổi với họ về tiêu chí, về bài vở, mong mỏi từ những đóng góp của đội ngũ cộng tác viên, đặc biệt là những cộng tác viên ruột, sức sống, hơi thở của thời cuộc để tăng tính hấp dẫn, thực hiện nhiệm vụ thẩm mỹ, chính trị của Tạp chí. Từ những ý nghĩa đó, Ban Biên tập Tạp chí bên cạnh nuôi dưỡng đam mê viết, sáng tác của cộng tác viên hiện có, Tạp chí không ngừng tìm tòi, phát hiện những cộng tác viên mới, điều này không chỉ là công tác kế cận mà còn làm cho số lượng đội ngũ cộng tác viên thêm dày, chất lượng bài cao hơn và phong phú hơn về giọng điệu cũng như nội dung đề tài. Trong khuôn khổ tám mươi trang mỗi số, với sự góp mặt đông đủ bài vở của hầu hết các Ban chuyên ngành của Hội, công tác lựa chọn bài vở, phân bổ, sắp xếp vừa đảm bảo chất lượng, vừa đảm bảo số lượng và tính hợp lí luôn là bài toán khó. Ưu tiên cho cộng tác viên là hội viên Hội VHNT Thanh Hóa bên cạnh đó vẫn chú trọng sử dụng và khai thác nguồn bài của các tác giả Trung ương, các địa phương có chất lượng một cách linh hoạt để vừa cổ vũ hội viên Hội VHNT tỉnh, vừa nâng cao chất lượng Tạp chí, là cách làm có tính chiến lược của Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh hiện nay.
Nhiều năm qua Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh đã làm tốt vai trò bà đỡ cho các tác phẩm văn học nghệ thuật, đồng thời cũng làm tốt vai trò vườn ươm, phát hiện và bồi dưỡng nhiều cây viết trẻ bổ sung vào lực lượng làm văn học nghệ thuật của tỉnh nhà với số lượng không nhỏ cả về tác giả, cả về tác phẩm. Ngoài việc vẫn duy trì thường niên các cuộc thi có từ nhiều năm trước như thi thơ và truyện ngắn, thì những năm trở lại đây Tạp chí đã tạo sân chơi và cơ hội quảng bá cho các lĩnh vực khác: năm 2018 là cuộc thi sáng tác văn học trẻ, cả 2 lĩnh vực đồng thời thơ và truyện ngắn; năm 2019 là cuộc thi Ảnh nghệ thuật; năm 2020 Tạp chí tổ chức cuộc thi ký về nông thôn mới, đồng thời cũng xây dựng kế hoạch và dự kiến kinh phí cho những năm tiếp theo. Nguồn kinh phí cho các cuộc thi hầu hết đều khai thác từ nguồn xã hội hóa, việc các đơn vị kinh tế chịu tác động mạnh mẽ từ khủng hoảng kinh tế toàn cầu cũng đang đặt ra rất nhiều khó khăn, thách thức cho các nhà tổ chức. Tuy nhiên được sự ủng hộ từ các cấp lãnh đạo, sự thấu hiểu và chia sẻ của các đơn vị cùng với những nỗ lực không mệt mỏi của Ban lãnh đạo Tạp chí, những năm qua các cuộc trao giải và mức thưởng cũng như chế độ đãi ngộ vẫn được duy trì, thậm chí có phần cao hơn so với những năm trước. Điều này sẽ vừa là động lực khích lệ các tác giả sáng tác nhưng đồng thời cũng tạo ra sức hút, mục tiêu phấn đấu để các tác giả tiếp tục nâng cao, đầu tư nhiều hơn vào chất lượng bài viết, góp phần nâng cao uy tín, chất lượng của Tạp chí.
Năm 2020 là một năm quan trọng với rất nhiều sự kiện trọng đại của dân tộc, năm bản lề của cả kinh tế và văn hóa tư tưởng trong mục tiêu phát triển của cả nước, đòi hỏi toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta phải nỗ lực, phấn đấu nhiều hơn nữa. Không nằm ngoài hệ thống ấy, tiếp tục kế thừa và phát huy các giá trị tốt đẹp của các thế hệ cha anh đi trước, đồng thời không ngừng đổi mới, sáng tạo, nâng cao hiệu lực hiệu quả trong công việc cũng như trong đời sống. Ban Biên tập Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh đã mạnh dạn áp dụng các giải pháp đổi mới Tạp chí năm 2020, tầm nhìn 2025 với những bước đi cụ thể và vững chắc.
Không chỉ đổi mới trong cách thức tiếp cận công nghệ, đưa công nghệ vào giải quyết các vấn đề trao đổi nội dung công việc, bên cạnh đó Ban Biên tập Tạp chí mạnh dạn đổi mới hình thức. Cải cách về lối trình bày, thiết kế đưa việc quảng bá tranh, ảnh đẹp về đất và người xứ Thanh ngay từ trang bìa, điều này một mặt có tác dụng quảng bá tác phẩm nghệ thuật cho các họa sĩ, nghệ sĩ nhiếp ảnh, mặt khác sẽ phản ảnh rõ nét hơn đặc trưng của tờ báo văn nghệ, đồng thời tạo ra sức hút với độc giả ngay từ cái nhìn đầu tiên, bởi mỗi tác phẩm tranh, ảnh trước khi được lên trang bìa đã trải qua quá trình chọn lọc kỹ càng, tỉ mẩn của những người có chuyên môn và uy tín trong từng lĩnh vực.
Nếu trang bìa là bộ mặt, là trang phục cho Tạp chí thì nội dung bên trong là khung xương, là hình thể của Tạp chí. Vì vậy, nâng cao chất lượng nội dung bên trong của Tạp chí là nhiệm vụ sống còn, do đó mỗi thành viên trong Ban Biên tập luôn ý thức sâu sắc về vai trò và tầm quan trọng của công việc mình đảm nhận. Từ yêu cầu thực tế đó mà mỗi người trong Ban Biên tập luôn tự giác nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao kỹ năng thẩm định, lựa chọn và chỉnh sửa các tác phẩm sử dụng đối với tất cả các phần: thơ, ký, truyện, văn hóa, lý luận, âm nhạc… bằng việc tham gia các lớp tập huấn nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ do Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức, ngoài ra còn có các cuộc hội thảo chuyên môn giữa các Tạp chí Văn nghệ như Bắc miền Trung, 5 vùng Kinh đô...
Trong thời gian tới để giải quyết vấn đề số lượng tác phẩm đến với độc giả bị hạn chế Ban lãnh đạo Tạp chí sẽ đề xuất cấp trên về tăng trang, tăng kỳ, tăng phát hành, nhất là đưa Tạp chí đến với các huyện, xã miền núi và các trường học... không chỉ đáp ứng nhu cầu của người đọc mà còn có điều kiện để quảng bá nhiều hơn các sản phẩm văn học nghệ thuật có giá trị đến với công chúng, đặc biệt là “sân chơi” dành cho các tác giả trẻ, giúp họ có nhiều cơ hội thể hiện mình với độc giả trong và ngoài tỉnh. Việc mở rộng địa bàn, đối tượng phục vụ cũng sẽ mang lại cho Tạp chí thêm nguồn kinh phí (dù không nhiều) tiếp tục hỗ trợ cho các hoạt động văn học nghệ thuật thường niên.
Mỗi một cơ quan báo chí có lực lượng cộng tác viên hùng hậu và chất lượng đứng đằng sau thì sức mạnh và uy tín của tờ báo đó sẽ nhân lên rất nhiều. Vì lẽ đó Tạp chí sẽ tiếp tục duy trì và mở rộng thêm đội ngũ cộng tác viên, củng cố mối quan hệ ấy ngày càng khăng khít bằng tình cảm, uy tín và chế độ đãi ngộ. Song song với việc xây dựng đội ngũ cộng tác viên hùng hậu thì Ban lãnh đạo Tạp chí sẽ tăng cường mở rộng mối quan hệ với các đơn vị, doanh nghiệp... để có thêm sự tương hỗ trong các hoạt động chuyên môn, tạo không khí lan tỏa VHNT đến với đời sống nhân dân góp phần mở rộng không gian văn học nghệ thuật.
Thành lập Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh điện tử thay cho Trang Thông tin điện tử hiện nay đã và sẽ là hướng đi đúng và cần thiết vào thời đại ngày nay. Bởi nó đáp ứng được nhu cầu công bố tác phẩm và thưởng thức tác phẩm ngày càng cao của cả văn nghệ sĩ lẫn bạn đọc. Khi công nghệ trở thành hơi thở, trở thành công cụ của cuộc sống hiện đại thì với bất cứ ai, bất cứ cơ quan tổ chức nào đứng ngoài đều sẽ trở thành lạc hậu, đó là sự “tự cách ly” ra ngoài dòng chảy của xã hội, của đất nước. Báo chí càng phải là người đi đầu, càng phải dùng công nghệ như một “logistics” của riêng mình để đến với người đọc một cách nhanh nhất, mạnh nhất, hiệu quả nhất. Ban lãnh đạo Tạp chí đang tiếp tục vận động, tranh thủ ý kiến và sự ủng hộ của các cấp lãnh đạo, hoàn thiện về thủ tục hành chính và cơ sở vật chất cũng như năng lực quản lí để đưa trang thông tin điện tử thành Tạp chí điện tử vào hoạt động trong thời gian sớm nhất.
Bên cạnh những thuận lợi thì Tạp chí vẫn đang từng ngày cố gắng khắc phục những khó khăn, hạn chế trong quá trình hoạt động của mình như phương tiện xe ô tô đã thanh lý 2 năm, chúng tôi không được cấp mới việc đi lại gặp không ít bất lợi trong công tác; Nguồn ngân sách tuy có cải thiện hơn nhưng ít ỏi chưa đáp ứng được yêu cầu trong tình hình mới, huy động nguồn xã hội hóa ngày càng khó bởi tác động tiêu cực từ khủng hoảng kinh tế các doanh nghiệp có xu hướng thắt lưng buộc bụng, hạn chế chi tiêu tài chính đặc biệt là mảng tuyên truyền quảng cáo; cơ quan Tạp chí ít người (5 biên chế), cán bộ biên tập mỏng (2 biên tập), cán bộ phóng viên là nam giới mỏng (1) lại mới chỉ hợp đồng nên khó khăn trong điều hành, công tác. Tạp chí trong lộ trình 2025 nhất định phải có cán bộ phóng viên đủ cân bằng giới để bám bản, bám biển, bám dân... từ đó mới có những trang viết sinh động cho những vùng sâu, vùng xa, phản ánh đầy đủ, chân thực về đời sống của nhân dân các dân tộc tỉnh nhà.
Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh cũng như các cơ quan báo chí khác đang đứng trước rất nhiều thách thức của thời đại. Thuận lợi và khó khăn luôn luôn song hành, đòi hỏi bản lĩnh cũng như trình độ và lòng yêu nghề của mỗi người làm báo ngày một cao hơn. Với đặc thù là tờ báo văn nghệ, nghĩa là cùng một lúc Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh phải đảm nhiệm hai trọng trách vừa làm công tác chính trị vừa làm công tác văn nghệ. Để hoàn thành được những yêu cầu đó cán bộ, phóng viên, biên tập của Tạp chí đã, đang và sẽ từng ngày nỗ lực bằng tình yêu, trách nhiệm, nhiệt huyết và không ngừng hoàn thiện trình độ chuyên môn, nghiệp vụ vững vàng. Xây dựng Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh không chỉ tồn tại mà còn là một Tạp chí giàu sức sống, giàu sức chiến đấu, nhưng vẫn đậm đà hơi thở cuộc sống trong từng trang giấy, trong mỗi tác phẩm khi đến tay bạn đọc. Một bài viết ngắn không thể nói hết nhưng cũng tâm tư đôi điều về Tạp chí Văn nghệ Xứ Thanh, mong các cấp lãnh đạo của Tỉnh nhà, Sở Thông tin và Truyền thông, Hội Nhà báo, Hội Văn học nghệ thuật, các cơ quan báo chí trong và ngoài Tỉnh tiếp tục quan tâm và hỗ trợ để những dự định và trăn trở của Tạp chí được tháo gỡ, những nguyện vọng được trở thành hiện thực, góp phần vào sự nghiệp phát triển báo chí nói riêng và công cuộc đổi mới, phồn vinh của tỉnh Thanh Hóa nói chung.
T.L